Hormoni i stresit – Kortizoli

Hormoni i stresit – kortizoli mbi prodhohet kur jemi të stresuar duke e rritur niveli i tij në gjak. Nëse trupi nuk relaksohet dhe pas situatës së përjetuar të stresit, tregon çekulibrim të prodhimit të këtij hormoni.

Megjithatë, stresi ka reaksion të ndryshëm në njerëz të ndryshëm. Tek disa njerëz ka mbiprodhim, tek të tjerë nuk prodhohet mjaftueshëm.

Në këtë artikull do të trajtohen këto çështje:

1. Çfarë është kortizoli?
2. Roli që ka hormoni i stresit
3. Si punon hormoni i stresit?
4. Efektet e niveleve të larta të kortizolit
5. Efektet e niveleve të ulta të kortizolit
6. Si të menaxhojmë nivelet e kortizolit?

1. Çfarë është kortizoli?

Kortizoli shpesh quhet “hormoni i stresit” për shkak të lidhjes së tij me reagimin ndaj stresit.

Megjithatë, kortizoli është shumë më tepër sesa thjesht një hormon i lëshuar gjatë stresit. Kuptimi i kortizolit dhe ndikimi i tij në trup do t’ju ndihmojë të ekuilibroni hormonet tuaja dhe të arrini shëndet të mirë psiko-fizik.

Sekretimi i hormonit kontrollohet nga:

• Hipotalamusi;
• Hipofiza;
• Gjëndra mbiveshkore. 

Shumica e qelizave brenda trupit kanë receptorë të kortizolit. Punon me pjesë të caktuara të trurit tuaj për të kontrolluar gjendjen shpirtërore, motivimin dhe frikën tuaj.

2. Roli që ka hormoni i stresit

Hormoni i stresit, kortizoli luan një rol të rëndësishëm në një numër gjërash që bën trupi juaj. 

Për shkak se shumica e qelizave trupore kanë receptorë të kortizolit, kjo ndikon në shumë funksione të ndryshme në trup. 

Për shembull, ajo:

• Menaxhon mënyrën se si trupi juaj përdor karbohidrate, yndyrna dhe proteina;
• Rregullon presionin tuaj të gjakut;
• Kontrollon ciklin tuaj të gjumit / zgjimit;
• Rrit energjinë kështu që të mund të përballoni stresin dhe të riktheni ekuilibrin më pas;
• Kontrollimin e niveleve të sheqerit në gjak;
• Rregullimin e metabolizmit;
• Ndihmon në uljen e inflamacionit;
• Ndihmon në proceset e kujtesës;
• Ka një efekt kontrollues në ekuilibrin e kripës dhe ujit;

Tek gratë, kortizoli gjithashtu mbështet fetusin në zhvillim gjatë shtatzënisë. Të gjitha këto funksione e bëjnë kortizolin një hormon thelbësor për të mbrojtur shëndetin dhe mirëqenien e përgjithshme.

3. Si punon hormoni i stresit?

Hipotalamusi dhe hipofiza – të dyja të vendosura në trurin tuaj – mund të kuptojnë nëse gjaku përmban nivelin e duhur të kortizolit. 

Nëse niveli është shumë i ulët, truri juaj rregullon sasinë e hormoneve që prodhon për ta rritur. Gjëndrat tuaja të veshkave marrin këto sinjale. Pastaj, ata rregullojnë sasinë e kortizolit që lëshojnë. Receptorët e kortizolit – që janë në shumicën e qelizave në trupin tuaj – marrin dhe përdorin hormonin në mënyra të ndryshme.

Nevojat tuaja do të ndryshojnë nga dita në ditë. Për shembull, kur trupi juaj është në gatishmëri të lartë (situatë stresante) kortizoli mund të ndryshojë ose mbyllë funksionet që ju pengojnë si: 

• Sistemin tuaj të tretjes;
• Riprodhimit;
• Sistemin tuaj imunitar;
• Apo edhe proceset tuaja të rritjes.

4. Efektet e niveleve të larta të kortizolit

Pasi të ketë kaluar presioni ose rreziku, niveli i kortizolit duhet të qetësohet. Zemra juaj, presioni i gjakut dhe sistemet e tjera të trupit do të kthehen në normalitet.

Por, çfarë nëse jeni nën stres të vazhdueshëm dhe butoni i alarmit qëndron i ndezur?

Mund të prishë funksionet më të rëndësishme të trupit tuaj. 

Mund të çojë gjithashtu në një numër problemesh shëndetësore, duke përfshirë:

• Ankthi, stresi kronik dhe depresioni;
• Dhimbje koke;
• Sëmundje të zemrës;
• Problemet e kujtesës dhe përqendrimit;
• Problemet me tretjen;
• Problem gjumi;
• Shtim në peshë;
• Shumë kortizol;

Një nyje (masë) në gjëndrën tuaj veshkore ose një tumor në hipofizën e trurit mund të shkaktojë mbi prodhim të kortizolit në trupin tuaj. Kjo mund të shkaktojë një gjendje të quajtur sindroma Cushing. 

Dhe kjo mund të çojë në:

• Shtim të shpejtë të peshës në fytyrë, bark dhe gjoks;
• Krahët dhe këmbët janë tē holla;
• Lëkurë që mavijoset dhe skuqet lehtë;
• Dobësi muskulore;
• Presion i lartë i gjakut;
• Diabet;
• Osteoporoza;
• Ndryshime humori;

Nivelet e larta të kortizolit gjithashtu mund të kontribuojnë në ndryshimet në epshin e gruas dhe ciklin menstrual, edhe pa praninë e sëmundjes Cushing. 

Ankthi dhe depresioni mund të lidhen gjithashtu me nivele të larta të kortizolit.

5. Efektet e niveleve të ulta të kortizolit

Nëse trupi juaj nuk e prodhon mjaftueshëm këtë hormon, ju keni një gjendje që mjekët e quajnë Addison.

Dhe pse e rrallë, pamjaftueshmëria primare e veshkave është një sëmundje autoimune që shkakton dëmtime në gjëndrat mbiveshkore. Zakonisht, simptomat shfaqen ngadalë dhe me kalimin e kohës. 

Ato përfshijnë:

• Ndryshime në lëkurën tuaj, si errësimi, shenja dhe lëshimin e saj;
• Të qenit i lodhur gjatë gjithë kohës;
• Dobësim i muskujve;
• Diarre, të përzier dhe të vjella;
• Humbja e oreksit dhe rënie në peshë;
• Presioni i ulët i gjakut;
• Luhatje humori;

Kur diagnostikoheni me kortizol të ulët në gjak, mjeku juaj mund t’ju rekomandojë marrjen e tabletave si: dexamethasone, hydrocortisone, ose prednisone.

6. Si të menaxhojmë nivelet e kortizolit?

Për fat të mirë, ka shumë gjëra që mund të bëni për të menaxhuar nivelet e hormonit të stresit. 

Më poshtë kemi rënditur disa këshilla për stilin e jetës, dietën dhe relaksimin për të mbajtur nën kontrroll nivelet e kortizolit.

• Mbani një orar të qëndrueshëm të gjumit, 7-8 orë;
• Shmangni kafeinën në mbrëmje;
• Ushtohuni intensivisht nëse doni të rrisni kortizolin;
• Ushtrime të thjeshta fizike nëse doni të ulni kortizolin;
• Ndërgjegjësohuni mbi mendimet stresuese pasi çlirojnë kortizolin;
• Ushtrime të ndryshme relaksuesen zvogëlojnë nivelet e kortizolit:
  • Frymëmarrja e thellë;
  • Yoga;
  • Kërcim;
  • Dëgjim muzike;
  • Masazh.
• Kujdesuni për kafshë shtëpiake; 
• Mbani marrdhënie të shëndetshme sociale / familjare;
• Hani shëndetshëm;
• Zhvilloni / praktikoni hobet tuaja;
• Zhvillimi i besimit dhe pjesëmarrja në lutje mund të ndihmojë në kontrollimin e kortizolit;
• Zgjidhja e fajit përmirëson kënaqësinë nga jeta dhe nivelet e kortizolit.

Konkluzion

Kortizoli, hormoni i stresit, rrit sheqernat (glukozë) në qarkullimin e gjakut, rrit përdorimin e glukozës në trurin tuaj dhe rrit disponueshmërinë e substancave që riparojnë indet.

Kortizoli gjithashtu frenon funksionet që do të ishin jo thelbësore ose të dëmshme në një situatë luftimi ose ikjeje.

Pyetje për të pyetur mjekun tuaj. Nëse dyshoni se nivelet e hormonit tuaj, nuk janë aty ku duhet të jenë, hapi i parë për të marrë ndihmë është të flisni me mjekun tuaj. 

Mjeku juaj mund të urdhërojë një numër testesh për të përcaktuar nëse keni nivele të ulëta ose të larta të hormonit të stresit, kortizolit. 

Pyetjet që mund t’ju bëjë mjeku juaj përfshijnë:

• Si ndryshojnë nivelet e kortizolit gjatë gjithë ditës?
• Çfarë shqetësimesh fizike keni?
• Kur ndiheni të mbingarkuar emocionalisht?

Mund të jetë e nevojshme bërja e një testi për të pëcaktuar më saktë nivelin e hormonit të stresit në gjak. 

Nëse keni ngarkesa psikologjike që vijnë si pasojë e stresit merrni ndihmë profesionale sa me pare.