Postimet E Fundit
Termat stres, ankth apo burnout (djegie) përdoren gabimisht ose në mënyrë të ndërsjellë.
Dëgjojmë shpesh personat në terapi të thonë: “Unë jam i stresuar“, “Unë jam i mbingarkuar, “Unë jam shumë i djegur“, “Oh, kam shumë ankth” deri në pikën sa janë të pasigurt se çfarë kanë në të vërtetë.
Për ta bërë sa më të qartë këtë dallim do përdorim shembuj ilustrues herë pas here.
Lexoni më poshtë për:
1. Është stres?
Simptomat e stresit dhe ankthit shpesh duken të ngjashme, por ekziton një ndryshim kryesor:
Burimi i stresit është shpesh i jashtëm, ndërsa ankthi priret të jetë një përgjigje e brendshme.
Stresi është përvoja e përgjithshme e faktorëve fizikë, mendorë, emocionalë dhe relacionalë që bëjnë sistemin nervor të ndihet i mbingarkuar.
Psikologët mund të dëgjojnë personat me stres të thonë: “Kam shumë gjëra që po më ndodhin tani”, por ata me ankth mund të thonë: “Kam shumë gjëra që po më ndodhin tani dhe nuk e di se si do të perballoj.”
- Stresi mund të shfaqet disi papritur ose pa paralajmërim.
- Është zakonisht më afatshkurtër në natyrë.
- Në mënyrë ideale … pasi të hiqet stresori, pastaj jo shumë kohë pas kësaj, simptomat e stresit mund të ulen dukshëm.
Psikologët e dallojnë stresin nga ankthi sepse simptomat e ankthit shpesh vazhdojnë edhe pasi stresori hiqet. Më pas ankthi mund të dërgon në zhvillimin e atakeve të panikut.
Shenjat fizike që shpesh shoqërohen me stresin përfshijnë:
- Tensionin e muskujve;
- Shtrëngimin e nofullës;
- Lodhjen;
- Dhimbjet e kokës;
- Shqetësimin;
- Dhimbjet e përgjithshme.
Simptomat emocionale përfshijnë:
- Ndjenjat e mbingarkesës;
- Raste të shpeshta të të qenit emocionalisht reaktiv;
- Mendime shqetësuese;
- Harresë;
- Zgjidhje të dëmtuar të problemeve.
Shenjat e sjelljes mund të përfshijnë
- Ulje të cilësisë së gjumit;
- Ndryshime në oreks ose peshë;
- Përdorim të substancave;
- Vështirësi seksuale.
Si stresi ashtu edhe ankthi përfshijnë një ndjenjë urgjence dhe një dëshirë për të “rregulluar” problemin.
2. Është ankth?
Përveçse është më shumë një përgjigje e brendshme, ankthi ndryshon nga stresi në intensitetin dhe kohëzgjatjen e tij.
Simptomat fizike mund të përfshijnë:
- Rritje të rrahjeve të zemrës;
- Të përziera dhe dhimbje stomaku;
- Frymëmarrje të shpejtë ose gulçim;
- Dridhje;
Simptomat emocionale
- Shqetësimi i vazhdueshëm;
- Mendimet negative;
- Ndjenjat e pafuqisë;
- Frika dhe paniku janë ndër simptomat emocionale.
Simptomat e sjelljes përfshijnë:
- Pagjumësinë ose gjumin e ndërprerë;
- Ndryshimet në oreks;
- Përdorimin e substancave;
- Paaftësinë për të kryer funksionet normale të përditshme;
- Probabilitet më të lartë për shmangien e njerëzve dhe aktiviteteve që shkaktojnë shqetësim.
Ajo që ndan një diagnozë të ankthit nga stresi është:
Mungesa e besimit në aftësinë e vet për të përballuar, për të përdorur mbështetje të brendshme dhe të jashtme dhe për të zbatuar aftësitë e zgjidhjes së problemeve dhe vetërregullimit.
Ankthi është i fokusuar në të ardhmen. Bëhet fjalë për “po sikur?”
Një ilustrim
Nëse një personi ka rënë goma dhe është vonë për në punë. Ai fillon të shqetësohet se do të humbasë punën, pasi ishte vonë edhe javën e kaluar kur fëmija ishte i sëmurë dhe se nuk kanë performuar aq mirë kohët e fundit.
Ky person kalon shpejt nga stresi i gomës së shfryrë në mundësinë që shefi i tij do ta pushon.
Ky mendim i lidhur me ankthin është rezultat i stresorëve kumulativë nga java e kaluar dhe besimeve të brendshme të klientit për të mos qenë mjaftueshëm i mirë.
… Vijon më tej sqarimi i ankthit
Shpesh punojmë me klientë të cilët janë të stresuar në punë dhe në shtëpi dhe ndihen të mbingarkuar në mënyra të ndryshme. Ata ndihen të humbur dhe nuk janë të sigurt se si ta zgjidhin atë.
Kjo ndjenjë e të qënit të mbingarkuar shpesh manifestohet si ankth: ata nuk po flenë mirë, ata kanë mendime shqetësuese para gjumit, mendojnë se nuk kanë kohë për t’u kujdesur për veten dhe kanë kufij të dobët.
Këta klientë vijnë në këshillim sepse e kuptojnë se diçka nuk është në rregull dhe duan ndihmë, por ata nuk vijnë domosdoshmërisht duke përdorur termin ankth. Në vend të kësaj, ata mund të thonë se janë “të mbingarkuar”, “të stresuar” ose “po tërhiqen në shumë drejtime”
Ankthi dhe stresi i rastësishëm janë pjesë të pritshme të jetës, por nëse nuk trajtohen, të dyja mund të përshkallëzohen në çështje më serioze të shëndetit mendor, siç janë çrregullimet e ankthit.
Shenjat e mundshme që një klient mund të ketë të bëjë me një çrregullim ankthi përfshijnë:
- Shqetësimin e vazhdueshëm që zgjat për disa muaj;
- Sulme paniku dhe simptoma që ndërhyjnë në funksionimin normal të përditshëm (p.sh., pagjumësia ose shmangia/izolimi që e bën dikë të paaftë të shkojë në punë/shkollë etj).
3. Është burnout?
Burnout (djegia profesionale) është një një gjendje që ndodh papritur dhe ajo evoluon me kalimin e kohës. Nëse nuk trajtohet, stresi zhvillohet në stres kronik dhe përfundimisht kalon në djegie.
Ilustrim
Stresi i bën njerëzit të ndiejnë se kanë shumë në pjatën e tyre, por djegia i bën njerëzit të ndihen të varfëruar, sikur nuk kanë asgjë..
Fraza të tilla shpesh tregojnë se një person po përjeton djegjen:
- “Unë jam në modalitetin e mbijetesës”
- “Unë jam i rraskapitur”
- “Unë kam mbaruar”
Njerëzit zakonisht përjetojnë një rritje të stresit ose ankthit për një periudhë të gjatë kohore përpara se të shfaqet djegia. Pra djegia është pasoja nga një sistem i stresuar dhe i mbingarkuar.
Trupat tanë nuk janë të destinuar të qëndrojnë në hiperaktivizim ose në modalitetin e mbijetesës lufto-apo-ik për një kohë të gjatë. Nëse ndodh, atëherë “trupi … kalon në modalitetin e mbrojtjes e njohur ndryshe si djegie.
Shenjat fizike të burnout janë të ngjashme me ato të stresit dhe ankthit. Ato përfshijnë:
- Lodhje;
- Pagjumësi ose gjumë të ndërprerë;
- Ndryshime në oreks dhe përdorimi i madh i kafeinës;
- Tension ose rëndim në trup;
- Rritje të shpeshtësisë së sëmundjeve.
Disa nga simptomat emocionale dhe të sjelljes janë:
- Nervozizmi;
- Ndjenja e apatisë ose mpirjes;
- Sarkazma;
- Vetë-dyshimi ose vetëkritika dobësuese;
- Mungesa e motivimit;
- Zvarritja e gjërave;
- Izolimi;
- Vetë-mjekimi ose mpirja me substanca;
- Potenciali për të ngrënë të çrregullt;
- Humbja e kënaqësisë për jetën.
Djegia shpesh ka të bëjë me mosangazhimin si fizikisht ashtu edhe emocionalisht dhe depersonalizimin (p.sh., “Çfarë nuk shkon me mua? Nuk ndihem si vetvetja.”). Është më e fokusuar nga brenda.
Personat që luftojnë me djegien mund të jenë të çmendur me veten e tyre që nuk i trajtojnë më mirë stresorët e tyre.
Nuk ndodh shpesh që një gjë të shkaktojë djegie. Përkundrazi, është kulmi i disa faktorëve stresues që ndërtohen ngadalë derisa personi nuk mund të menaxhojë më.
Ndryshe nga stresi, burnout (djegia) nuk është diçka me të cilën njerëzit duhet të jetojnë. Djegia është e parandalueshme. Megjithatë, jo të gjithë nuk janë të gatshëm të “ulen” me shqetësimin e tyre emocional ose të bëjnë zgjedhje të vështira, si vendosjae kufijve ose largimi nga një kulturë apo marrëdhënie toksike pune.
Konkluzion
Si përfundim, të kuptuarit e dallimeve midis stresit, ankthit dhe djegies është thelbësore si për njohjen e shenjave në veten tonë dhe për t’u dhënë mbështetje të tjerëve.
- Stresi, një përgjigje e natyrshme ndaj presioneve të jashtme, mund të menaxhohet me strategji përballuese dhe kujdes për veten.
- Ankthi, një gjendje më e përhapur dhe shpesh kronike, mund të kërkojë ndërhyrje terapeutike dhe ndryshime të stilit të jetesës.
- Burnout, si rezultat i stresit të zgjatur dhe rraskapitjes emocionale, kërkon jo vetëm kujdes për veten, por edhe një rivlerësim të ekuilibrit të punës dhe jetës.
Është thelbësore t’i jepet përparësi shëndetit mendor dhe të kërkohet ndihmë profesionale kur është e nevojshme. Mos harroni, kërkimi i mbështetjes është një shenjë fuqie, jo dobësie, dhe është hapi i parë drejt një cilësi jete më të lartë.
