Ankthi i ndarjes – Çfarë është dhe këshilla

Ankthi i ndarjes është kur dikush ka frikë të jetë larg ose të humbasë një person ose figurë tjetër të afërt. Të rriturit mund të përjetojnë ankthin e ndarjes, megjithëse është më i zakonshëm tek fëmijët.

Lexoni më shumë për:

1. Çfarë është ankthi i ndarjes?
2. Simptomat e ankthit të ndarjes
3. Shkaqet dhe faktorët e ankthit të ndarjes
4. Si të ndihmoni një fëmijë me ankthin e ndarjes?
5. Si të përballen nënat me ankthin e ndarjes?

1. Çfarë është ankthi i ndarjes?

Ankthi i ndarjes është një gjendje psikologjike e karakterizuar nga shqetësim i tepruar dhe intensiv kur një individ ndahet nga një person me të cilin është i lidhur emocionalisht. 

Është një fazë normale e zhvillimit të fëmijës. Shumica e fëmijëve e përjetojnë dhe e tejkalojnë rreth moshës 3 vjeçare. Në disa fëmijë, ankthi i ndarjes është një shenjë e një gjendjeje më serioze të njohur si çrregullimi i ankthit të ndarjes, duke filluar që në moshën parashkollore.

Nëse ankthi i ndarjes i fëmijës suaj duket intensiv ose i zgjatur – veçanërisht nëse ndërhyn në shkollë ose aktivitete të tjera të përditshme dhe përfshin sulme paniku ose probleme të tjera – fëmija mund të ketë çrregullim ankthi të ndarjes. 

Më rrallë, çrregullimi i ankthit të ndarjes mund të ndodhë edhe tek adoleshentët dhe të rriturit (veçanërisht nënat).

Gjithashtu ankthi i ndarjes mund të lidhet jo vetëm më njerëz, por me një kafshë shtëpiake ose një vend që personi ndihet i lidhur emocionalisht.

2. Simptomat e ankthit të ndarjes

Simptomat e ankthit të ndarjes mund të përfshijnë:

• Shqetësim i tepruar: Individi përjeton frikë, shqetësim ose trishtim të madh kur përballet ose parashikon ndarjen.
• Simptomat fizike: Ata mund të ankohen për simptoma fizike si dhimbje koke, dhimbje barku ose të përziera në përgjigje të ndarjes.
• Refuzimi për t’u ndarë: Ata mund të rezistojnë ose të refuzojnë të shkojnë në shkollë, çerdhe ose vende të tjera ku ndodh ndarja nga personat e afërt.
• Makthe: Ata mund të kenë ankthe të përsëritura ose vështirësi për të fjetur, veçanërisht kur ndahen nga të dashurit e tyre.
• Sjellja ngjitëse: Individi mund të shfaqë sjellje ngjitëse, duke qëndruar pranë figurave të tyre të lidhjes dhe duke hezituar të përfshihet në aktivitete të pavarura.
• Shmangia e nxitësve të ndarjes: Ata mund të shmangin situatat ose ngjarjet që mund të çojnë në ndarje nga figurat e tyre të lidhjes.
• Ankthi për ribashkimin: Ata mund të shqetësohen tepër për ribashkimin me të dashurit e tyre pasi janë ndarë.

3. Shkaqet dhe faktorët e ankthit të ndarjes

Këtu janë disa shkaqe dhe faktorë të zakonshëm që mund të kontribuojnë në zhvillimin e ankthit të ndarjes:

Faza e zhvillimit

Ankthi i ndarjes është një pjesë normale e zhvillimit të fëmijës, veçanërisht tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël. Zakonisht shfaqet si një shenjë e lidhjes së shëndetshme dhe njohjes së kujdestarit si një bazë e sigurt.

Stili i atashimit

Cilësia e lidhjeve të hershme të formuara me kujdestarët kryesorë mund të ndikojë në shkallën e ankthit të ndarjes. Fëmijët që kanë zhvilluar një still atashimi të paqëndrueshëm ose të pasigurt mund të jenë më të prirur ndaj ankthit të ndarjes.

Tranzicionet e jetës

Ndryshimet ose tranzicionet e rëndësishme të jetës, si fillimi i shkollës, zhvendosja në një shtëpi të re ose humbja e një personi të dashur, mund të shkaktojnë ankthin e ndarjes si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit.

Sjellja e prindërve

Sjellja tepër mbrojtëse ose ankthioze e prindërve mund të përforcojë pa dashje ankthin e ndarjes tek fëmijët, pasi ata mund të mësojnë se shqetësimi i tyre lehtësohet duke shmangur ndarjen.

Përvojat traumatike

Përvojat traumatike, të tilla si ndarjet e papritura ose ngjarjet traumatike, mund të kontribuojnë në zhvillimin e ankthit të ndarjes, veçanërisht nëse individi e lidh ndarjen me rrezikun ose frikën.

Historia familjare

Një histori familjare e ankthit ose çrregullimeve të shëndetit mendor mund të rrisë gjasat e zhvillimit të ankthit të ndarjes, pasi gjenetika dhe modelet e sjelljes së mësuar mund të luajnë një rol.

Faktorët temperament

Disa individë mund të kenë një temperament natyral më të shqetësuar ose të ndjeshëm, duke i bërë ata më të “prekshëm” ndaj ankthit të ndarjes.

Faktorët mjedisorë

Stresorët mjedisorë, të tillë si ndërprerjet në rutinat e përditshme ose kushtet e paqëndrueshme të jetesës, mund të përkeqësojnë ndjenjat e ankthit dhe të pasigurisë që lidhen me ndarjen.

Humbja e një të dashuri

Përjetimi i humbjes së një figure të rëndësishme të lidhjes mund të shkaktojë ndjenja intensive të ankthit të ndarjes, veçanërisht nëse individi ndjen një ndjenjë braktisjeje ose frikë nga humbje të mëtejshme.

Kafshët shtëpiake

Në rastin e kafshëve shtëpiake, ndryshimet në situatën ose rutinën e jetesës së kafshës shtëpiake, si dhe përvojat e mëparshme traumatike, mund të kontribuojnë në ankthin e ndarjes.

4. Si të ndihmoni një fëmijë me ankthin e ndarjes?

Ju mund ta ndihmoni më mirë fëmijën tuaj të luftojë çrregullimin e ankthit të ndarjes duke ndërmarrë hapa për ta bërë atë të ndihet më i sigurt. Sigurimi i një mjedisi dashamirës në shtëpi mund ta bëjë fëmijën tuaj të ndihet më rehat. 

Edhe nëse përpjekjet tuaja nuk e zgjidhin plotësisht problemin, ndjeshmëria juaj mund t’i përmirësojë gjërat.

• Edukoni veten për çrregullimin e ankthit të ndarjes. Nëse mësoni se si fëmija juaj e përjeton këtë çrregullim, ju mund të simpatizoni më lehtë me betejat e tyre.
• Dëgjoni dhe respektoni ndjenjat e fëmijës suaj. Për një fëmijë që tashmë mund të ndihet i frikësuar, përvoja e të dëgjuarit mund të ketë një efekt të fuqishëm shërues.
• Flisni për shqetësimin. Është më e shëndetshme që fëmijët të flasin për ndjenjat e tyre—ata nuk përfitojnë nga “të mos mendojnë për të”. 
• Jini empatik, por gjithashtu kujtojini fëmijës tuaj – butësisht – se i mbijetoi ndarjes së fundit.
• Parashikoni vështirësinë e ndarjes. Jini gati për pikat e tranzicionit që mund të shkaktojnë ankth për fëmijën tuaj, të tilla si shkuarja në shkollë ose takimi me miqtë.
• Nëse fëmija juaj ndahet nga njëri prind më lehtë se tjetri, lëreni atë prind ta trajtojë atë.
• Ruani qetësinë gjatë ndarjes. Nëse fëmija juaj sheh se ju mund të qëndroni të ftohtë, ka më shumë gjasa të jetë i qetë gjithashtu.
• Inkurajoni fëmijën tuaj të marrë pjesë në aktivitete të shëndetshme sociale dhe fizike. Ato janë mënyra të shkëlqyera për të lehtësuar ankthin dhe për të ndihmuar fëmijën tuaj të zhvillojë miqësi.
• Lavdëroni përpjekjet e fëmijës suaj. Përdorni arritjet më të vogla – të shkoni në shtrat pa zhurmë, një raport të mirë nga shkolla – si arsye për t’i dhënë fëmijës suaj përforcim pozitiv.

Këshilla për ta ndihmuar fëmijën tuaj të ndihet i sigurt

• Rutinat u japin fëmijëve një ndjenjë sigurie dhe ndihmojnë në eliminimin e frikës së tyre nga e panjohura. Përpiquni të jeni konsistent me oraret e vakteve, oraret e gjumit dhe të tjerë. 
• Nëse orari i familjes suaj do të ndryshojë, diskutoni atë para kohe me fëmijën tuaj. Ndryshimi është më i lehtë për fëmijët nëse paraprihet.
• Vendosni kufij. Lëreni fëmijën tuaj të dijë se megjithëse i kuptoni ndjenjat e tij, ka rregulla në shtëpinë tuaj që duhen ndjekur. Ashtu si rutinat, vendosja dhe zbatimi i kufijve e ndihmon fëmijën tuaj të dijë se çfarë të presë nga çdo situatë e caktuar.
• Ofroni zgjedhje. Nëse fëmijës suaj i jepet një zgjedhje ose ndonjë element kontrolli në ndërveprimin e tij me ju, ai mund të ndihet më i sigurt dhe rehat. Për shembull, ju mund t’i jepni fëmijës tuaj një zgjedhje se cilën lodër dëshiron të marrë në çerdhe.

Kur të kërkoni ndihmë profesionale

Durimi dhe njohuritë tuaja mund të ndihmojnë shumë për të ndihmuar fëmijën tuaj me çrregullimin e ankthit të ndarjes. Por disa fëmijë me çrregullim ankthi ndaj ndarjes mund të kenë nevojë për ndërhyrje profesionale. 

Për të vendosur nëse keni nevojë të kërkoni ndihmë për fëmijën tuaj, lexoni simptomat më poshtë:

• Ngjitje ose zemërim i papërshtatshëm për moshën.
• Tërheqja nga miqtë, familja ose bashkëmoshatarët.
• Preokupimi me frikë ose faj të fortë.
• Ankesa të vazhdueshme për sëmundje fizike.
• Refuzimi për të shkuar në shkollë për javë të tëra.
• Frika e tepruar e daljes nga shtëpia.

Nëse përpjekjet tuaja për të reduktuar këto simptoma nuk funksionojnë, mund të jetë koha për të gjetur një specialist të shëndetit mendor. 

5. Si të përballen nënat me ankthin e ndarjes?

Ankthi i ndarjes së nënës zakonisht përfshin:

• Rritje e nervozizmit.
• Shqetësim i tepruar.
• Humor i ulët.
• Zemërim apo inat.
• Mendime katastrofike.
• Ndjnja faji kur e lini fëmijën tuaj në kujdesin e të tjerëve, madje edhe të partnerit tuaj.
• Nevoja e shtuar për të kontrolluar çdo aspekt të kujdesit të fëmijës suaj.
• Simptoma fizike si nauze, dhimbje koke, rrahje zemre dhe panik.

Menaxhimi i ankthit të ndarjes së nënës

Emërtojini dhe ndani emocionet tuaja

Ndonjëherë vetëm emërtimi i emocioneve tona mund të na bëjë më të qetë. Më pas narja e këtyre përvojave me partnerin tuaj mund të jetë veçanërisht ndihmuese. Herën tjetër që do të ndjeni një ankth ndaj ndarjes, provoni të thoni diçka të tillë:

“Ndihem vërtet e shqetësuar. E di që je prind i mirë; Thjesht kam këtë ndjenjë dërrmuese se jam e vetmja që mund të kujdesem për të tani. Thjesht kisha nevojë që ti ta dije se kështu ndihem.”

Përgatitni kujdestarët e tjerë

Përgatitja mund të jetë armiku i ankthit. Sa më shumë të përgatitemi për skenarin më të keq për të cilin mendojmë gjithmonë, aq më shumë truri ynë mund të relaksohet.

Biseda me kujdestarët e tjerë të fëmijës suaj – gjyshërit, motra, partneri apo kujdestaret e fëmijëve – dhe dhënia e atyre përgatitjeve aq sa duhet për t’u kujdesur për fëmijën tuaj, mund t’ju japë paqe mendore. 

Mund të jetë gjithashtu e dobishme të ndani ankthin tuaj me ta. Thjesht duke thënë: “Unë shqetësohem vërtet kur nuk jam pranë për t’u kujdesur për të vetë”, mund të jetë një mënyrë e fuqishme për të marrë kontrollin mbi ankthin tuaj të ndarjes.

Dhënia e kujdestarëve një “libër lojërash” mund t’ju ndihmojë të uleni dhe të relaksoheni, duke ditur se gjërat po shkojnë në mënyrë të ngjashme me mënyrën se si ju bëni.

Vizualizoni ndarjen nga fëmija

Përgatitja e vetes është po aq e rëndësishme sa përgatitja e të tjerëve. Shpesh na duhet të punojmë vetë për të dalë nga shtëpia dhe për t’i lënë të vegjlit tanë në shtëpi.

Merrni kohë për të vizualizuar se si duket dhe ndihet ai proces. Pastaj, provoni rezultatet pozitive dhe negative të largimit tuaj.

Mund të largohesh dhe gjërat mund të shkojnë aq mirë sa kurrë nuk e kishit menduar Ju merrni një pushim dhe ata marrin pak kohë me gjyshen! Ose, mund të largohesh dhe ata mund të bërtasin. Si do të ndihej kjo? Si do ta menaxhonit? A do të ishin akoma të sigurt?

Fillo nga pak

Nuk është e nevojshme të kaloni nga kujdesi gjatë gjithë kohës në pushime njëjavore dhe pa fëmijë. Filloni nga pak dhe ndërtoni vetëbesimin tuaj ngadalë!

Këtë javë, bëni një udhëtim vetëm për kafe dhe kthehuni menjëherë. Javën tjetër, bëni një vrap të shpejtë 30-minutësh në dyqan. Javën pas kësaj, bëni blerjet ushqimore të javës tuaj dhe merrni 15 minuta shtesë për të shfletuar të gjitha korridoret.

Jini të durueshëm me veten tuaj!

Shkruajini të gjitha

Ankthi prodhon shumë modele të të menduarit negativ dhe irracional. Ankthi i ndarjes së nënës është një organizator në krijimin e skenarëve pothuajse të pamundur që luhen vazhdimisht në kokën tonë. 

Pavarësisht sa irracionale mund të jenë mendimet tuaja, shkruani ato. Dhënia e hapësirës jashtë mendjes suaj mund t’ju ndihmojë t’i lini të shkojnë. 

Praktiko pranimin

Ndonjëherë, përpjekja për të kontrolluar shqetësimin e bën edhe më të vështirë menaxhimin.

 A keni provuar ndonjëherë të kapni një fëmijë të vogël të inatosur dhe jashtë kontrollit? Ju vraponi dhe e kapni, merrni atë dhe mbështillni fort krahët rreth tij në një përpjekje për ta qetësuar. Por sa më shumë që e mbani, aq më i zemëruar bëhet.

Disa shqetësime janë të pashmangshme. Pra, vëreni atë, emërtoni atë  dhe ecni përpara.

Konsideroni terapinë

Ankthi i ndarjes së nënës mund të shkaktohet edhe nga shqetësime të tjera të zakonshme:

• Kushtet paraekzistuese të shëndetit mendor;
• Ankthi dhe depresioni të zhvilluara si rezultat i shtatzënisë;
• Çrregullime të shëndetit mendor pas lindjes (depresioni pas lindjes);
• Aborti spontan ose humbje e fëmijës;
• Trauma e lindjes;
• Mungesa e mbështetjes sociale ose emocionale;
• Nevojat komplekse të kujdesit të fëmijës suaj;

Kërkimi i mbështetjes shtesë terapeutike për këto përvoja mund t’ju ndihmojë t’i integroni ato në rolin tuaj të përditshëm si nënë dhe t’ju japë njëfarë fuqie mbi ankthin tuaj të ndarjes.

Konkluzion

Para se të shkojmë më tej, dëgjoni këtë: Të ndihesh i shqetësuar për mirëqenien e fëmijës suaj është krejtësisht normale.

Ankthi i ndarjes është një pjesë normale e zhvillimit te fëmijët e vegjël. 

Ai mund të bëhet problematik nëse vazhdon në fëmijërinë e mëvonshme ose në moshën madhore dhe ndërhyn në funksionimin e përditshëm, marrëdhëniet ose mirëqenien e përgjithshme. 

Në disa raste, ankthi i ndarjes mund të jetë një komponent i çrregullimeve të tjera të ankthit.

Nëse ankthi i ndarjes bëhet i rëndë, vazhdon përtej fazave të përshtatshme zhvillimore ose ndikon ndjeshëm në funksionimin e përditshëm, rekomandohet të kërkoni ndihmë profesionale nga një profesionist i shëndetit mendor.