Frika nga vdekja – Simptomat, shkaqet dhe trajtimi

Të kesh frikë nga vdekja është mëse e zakontë por mund të kthehet në një çështje serioze si thanatofobia (e njohur edhe si ankthi i vdekjes).

Është aq ekstreme sa shkakton sulme paniku, ndërhyn në mirëqenien emocionale dhe në aftësinë e individit për të funksionuar në jetën e përditshme.

1. Përkufizimi i thanafobisë
2. Si ndihet frika ekstreme nga vdekja?
3. Frika nga vdekja tek fëmijët
4. Çfarë e shkakton frikën nga vdekja?
5. Diagnoza e thanatofobisë
6. Trajtimi për thanatophobinë
7. Strategji përballimi

1. Përkufizimi i thanafobisë

Termi “thanatofobia” rrjedh nga Thanatos (personifikimi i vdekjes në mitologjinë greke) dhe fobia, që do të thotë frikë. U përmend për herë të parë nga Sigmund Freud në 1915 dhe mendohej se lidhej me një besim të pavetëdijshëm për pavdekësi.

Thanatofobia është klasifikuar si një fobi specifike në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve të Shëndetit Mendor, Botimi i 5-të (DSM-5), i lëshuar nga Shoqata Amerikane Psikiatrike (APA).

2. Si ndihet frika ekstreme nga vdekja?

Frika ekstreme nga vdekja (thanatofobia) mund të shkaktojë simptoma që mund të ndikojnë në mirëqenien fizike dhe mendore si:

• Djersitje
• Duke u dridhur
• Të dridhura ose ndjesi skuqjeje
• Frika nga humbja e kontrollit
• Ndjenja të thella frike ose pafuqie
• Rrahje të shpejta të zemrës
• Dhimbje ose shtrëngim në gjoks
• Ndjenjë të trullosur ose të fikët
• Gulçim ose vështirësi në frymëmarrje
• Një ndjesi mbytjeje
• Nauze
• Dhimbje koke
• Ndjesitë e mpirjes ose të gjilpërave
• Goje e thate
• Tingëllues në veshët tuaj
• Konfuzion ose çorientim
• Një nevojë e papritur për të shkuar në tualet

Simptomat e thanatofobisë ndodhin kur vijnë mendime të rastësishme ose një ngjarje specifike të lidhur me vdekjen, si p.sh. qëndrimi në spital, leximi i një lajmi, parja e një filmi ose dëgjimi për vdekjen e dikujt.

Thanatofobia karakterizohet nga shmangia e çdo teme që lidhet me vdekjen, pavarësisht nëse keni një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me personin që ka vdekur ose është duke vdekur.

3. Frika nga vdekja tek fëmijët

Fëmijët gjithashtu mund të përjetojnë thanatofobinë, por ajo tenton të shfaqet në sjellje sfiduese dhe jo me simptoma tipike të ankthit.

Për shembull, shenjat dhe simptomat e thanatofobisë tek një fëmijë mund të përfshijnë:

• Refuzimi për të ndjekur udhëzimet në shtëpi ose në shkollë
• Duke shprehur zemërim
• Duke qarë
• Dhimbje koke
• Dhimbje stomaku

Ndryshe nga një i rritur me thanatofobinë, një fëmijë nuk mund të kuptojë se frika e tij është irracionale.

4. Çfarë e shkakton frikën nga vdekja?

Shkaku i saktë është i panjohur, por një sërë faktorësh mund të rrisin rrezikun e një personi për të zhvilluar këtë shqetësim:

• Trauma: Fobitë mund të zhvillohen nga trauma personale me përvoja afër vdekjes ose nga dëgjimi i dikujt tjetër të flasë për përvojat e tyre traumatike.
• Mjedisi: Fëmijët e rritur me prindër të shqetësuar, tepër mbrojtës ose tepër kritikë janë të cenueshëm ndaj ankthit, duke përfshirë edhe fobi specifike.
• Historia e abuzimit: Njerëzit e dhunuar seksualisht, fizikisht ose emocionalisht kanë më shumë gjasa të zhvillojnë fobi specifike.
• Vdekja e një anëtari të familjes: Frika nga vdekja mund të ndodhë pasi një person përjeton humbjen e një prindi ose një të afërmi tjetër të rëndësishëm për të.
• Mësimet fetare: Disa fe i mësojnë njerëzit se do të ndëshkohen pas vdekjes për mënyrën se si jetuan jetën e tyre. Kjo mund të çojë në thanatofobi.
• Mosha: Thanatofobia shpesh shfaqet tek njerëzit e moshës së mesme, pasi ata fillojnë të përjetojnë vdekjen e miqve dhe familjes.
• Sëmundje kronike: Njerëzit me sëmundje kronike si kanceri ose sëmundje pulmonare obstruktive kronike e avancuar (COPD) kanë më shumë gjasa të kenë thanatofobinë, veçanërisht nëse sëmundja është e pashërueshme.
• Krizat e shëndetit publik: Pandemitë si COVID-19 dhe kriza e AIDS-it të viteve 1980 dhe 1990 mund të intensifikojnë frikën e një personi nga vdekja.

5. Diagnoza e thanatofobisë

Të gjitha kushtet e çrregullimeve të shëndetit mendor të listuara në DSM-5 diagnostikohen bazuar në një listë të përcaktuar qartë kriteresh. Nëse një individ plotëson kriteret diagnostikuese për një gjendje specifike, ai mund të trajtohet sipas rekomandimeve të përshkruara në manual.

Thanatofobia nuk është një çrregullim i veçantë, por bie nën ombrellën më të madhe të fobive specifike.

Fobitë specifike kanë kriteret e mëposhtme diagnostikuese:

• Ekziston një frikë ose ankth i theksuar për një objekt ose situatë specifike (vdekje).
• Objekti ose situata provokon pothuajse gjithmonë frikë ose ankth të menjëhershëm.
• Frika ose ankthi është jashtë proporcionit me rrezikun aktual.
• Objekti ose situata shmanget në mënyrë aktive ose durohet me frikë ose ankth ekstrem.
• Frika ose ankthi (ose shmangia e frikës ose ankthit) shkakton shqetësim të vazhdueshëm dhe/ose ndërhyn në aftësinë e një personi për të punuar, socializimin ose funksionin ditor.
• Frika ose ankthi është i vazhdueshëm dhe zgjat më shumë se gjashtë muaj.
• Simptomat nuk vijnë nga kushte të tjera si agorafobia, çrregullimi obsesiv-kompulsiv (OCD), çrregullimi i stresit posttraumatik (PTSD), çrregullimi i ankthit të ndarjes ose çrregullimi i ankthit social.

6. Trajtimi për thanatophobinë

Psikoterapia është gurthemeli i trajtimit të thanatofobisë. Medikamentet gjithashtu përdoren ndonjëherë për të menaxhuar simptomat e ankthit.

Psikoterapia

Terapia konjitive e sjelljes (CBT) është terapia më efektive për thanatofobinë. Fokusi i CBT për thanatofobinë është identifikimi i sjelljeve, mendimeve dhe ndjenjave rreth vdekjes, pas së cilës ndërmerren hapa për të ndryshuar modelet negative të mendimit.

Terapia e ekspozimit është një lloj i veçantë CBT që trajton me sukses fobitë. 

Terapia e ekspozimit përfshin ekspozimin gradual ndaj objektit të frikës suaj ndërsa punoni me simptomat e ankthit me teknika pozitive të bisedës me veten dhe relaksimit.

Medikamentet

Medikamentet përdoren më rrallë për të trajtuar fobitë, por mund të jenë të dobishme në reduktimin e simptomave të ankthit që mund të ndikojnë negativisht në jetën e një personi.

7. Strategji përballimi

Ka strategji përballimi që mund t’i përdorni për të shmangur ose përballuar më mirë episodet e frikës ekstreme si:

• Teknikat e frymëmarrjes së thellë mund të ndihmojnë në ngadalësimin e ritmit të zemrës dhe frymëmarrjes apo lehtësimin e simptomave të ankthit.
• Praktikat e ndërgjegjes si meditimi dhe imazhet e drejtuara mund t’ju ndihmojnë të përqendroni mendimet tuaja dhe t’ju mësojnë të mos reagoni ndaj nxitësve të stresit.
• Praktikat e jetesës së shëndetshme si stërvitja e rregullt, ngrënia e një diete të shëndetshme dhe gjumi i mjaftueshëm jo vetëm që mund t’ju bëjnë të ndiheni më mirë fizikisht, por edhe të rrisin ndjenjat e mirëqenies.
• Hobi dhe aktivitetet mund të nxisin ndjenja të mira dhe pozitivitet.
• Ndërtimi i një rrjeti mbështetës mund t’ju japë një mundësi për të ndarë frikën tuaj me miqtë dhe familjen e ngushtë. Mos e izoloni veten.

Konkluzion

Thanatofobia është një frikë irracionale nga vdekja. Kjo gjendje shkakton simptoma të rënda ankthi kur përballet qoft edhe me temën e vdekjes. Simptomat mund të përfshijnë djersitje, gulçim, rritje të rrahjeve të zemrës, nauze dhe ndjenjë të pafuqishme.

Thanatofobia mund të zhvillohet për shkak të moshës më të madhe, traumave të mëparshme, një historie abuzimi, vdekjes së një personi të dashur ose mjedisit në të cilin jeni rritur. 

Trajtimi përfshin kryesisht terapi dhe medikamente kur rekomandohet.Mënyra më e mirë për të përballuar thanatofobinë është të kërkoni trajtim me një terapist.