Dhuna: Çfarë është dhuna dhe format e saj

Dhuna është është një formë ekstreme agresioni dhe përdorimi i forcës fizike për të lënduar, abuzuar, dëmtuar ose shkatërruar, si sulmi, përdhunimi, vrasja etj.

Mësoni më shumë rreth formave të dhunës më poshtë:

1. Dhuna në familje
2. Dhuna seksuale
3. Abuzim tek fëmijët
4. Dhuna tek të rinjtë
5. Përndjekja
6. Abuzimi me të moshuarit
7. Abuzimi me ndihmën e teknologjisë

1. Dhuna në familje

Dhuna në familje është një model sjelljesh që frikësojnë, manipulojnë, poshtërojnë, izolojnë, frikësojnë, terrorizojnë, detyrojnë, kërcënojnë, fajësojnë, lëndojnë ose plagosin dikë.

Mund të jenë veprime fizike, seksuale, emocionale, ekonomike, psikologjike ose kërcënime për veprime të përdorura nga një person për të fituar ose mbajtur pushtetin dhe kontrollin mbi një tjetër ose mbi të tjerët.

Dhuna në familje përfshin:

• Abuzimi fizik: Goditja, goditja me shuplakë, shtytja, kapja, shtrëngimi, kafshimi, tërheqja e flokëve, etj. Abuzimi fizik përfshin gjithashtu mohimin e kujdesit mjekësor të partnerit ose detyrimin e përdorimit të alkoolit dhe/ose drogës.
• Abuzimi seksual: Shtrëngimi ose përpjekja për të detyruar çdo kontakt ose sjellje seksuale pa pëlqim. Abuzimi seksual përfshin, por sigurisht nuk kufizohet në përdhunimin bashkëshortor, sulmet në pjesët seksuale të trupit, detyrimin e seksit pas dhunës fizike, ose trajtimin e një personi në një mënyrë nënçmuese seksuale.
• Abuzimi emocional: Minimi i ndjenjës së vetëvlerësimit të një individi. Kjo mund të përfshijë, por nuk kufizohet në kritika të vazhdueshme, zvogëlimin e aftësive të dikujt, sharje ose dëmtim të marrëdhënieve me fëmijët e tij ose të saj.
• Abuzimi ekonomik: Bërja ose përpjekja për ta bërë një individ të varur financiarisht duke mbajtur kontroll të plotë mbi burimet financiare, duke i ndaluar aksesin në para ose duke i ndaluar ndjekjen e shkollës ose punësimit.
• Abuzimi psikologjik: Shkaktimi i frikës me anë të frikësimit; kërcënues për dëmtim fizik ndaj vetes, partnerit, fëmijëve, familjes ose miqve të partnerit, shkatërrimi i pronës, dëmtimin e kafshëve shtëpiake; dhe detyrimi i izolimit nga familja, miqtë, shkolla ose puna.

2. Dhuna seksuale

Dhuna seksuale është çdo sjellje seksuale për të cilën një person nuk ka pranuar dhe që e bën atë të ndihet jo rehat ose i frikësuar, përfshihet në kategorinë e sulmeve seksuale. 

Sulmi seksual fizik ndodh kur dikush prek ndonjë pjesë të trupit të një personi tjetër në mënyrë seksuale, madje edhe përmes rrobave, pa pëlqimin e atij personi, duke përfshirë por pa u kufizuar në marrëdhëniet seksuale të detyruara (përdhunim), sodomi (akte seksuale orale ose anale), ngacmim të fëmijëve, incest, përkëdhelje dhe tentativë përdhunimi.

Ligji përgjithësisht supozon se një person nuk pranon sjelljen seksuale nëse ai ose ajo detyrohet, kërcënohet ose është pa ndjenja, i droguar, i mitur, me aftësi të kufizuara/ zhvillimore, i sëmurë mendor kronik ose nëse beson se po i nënshtrohet një procedure mjekësore. 

Disa shembuj të sulmit seksual përfshijnë:

• Dikush që vendos gishtin, gjuhën, gojën, penisin ose një objekt brenda ose mbi vaginë, penisin ose anusin tuaj kur ju nuk dëshironi;
• Dikush që prek, përkëdhel, puth ose bën ndonjë kontakt të padëshiruar me trupin tuaj;
• Dikush që ju detyron të kryeni seks oral ose të ju kryejë;
• Dikush që të detyron të masturbosh, të detyron ta masturbosh ose të përkëdhelë e të prekë;
• Dikush që ju detyron të shikoni materiale seksualisht eksplicite ose që ju detyron të pozoni për fotografi me përmbajtje seksuale; 
• Një mjek, infermiere ose profesionist tjetër i kujdesit shëndetësor që ju bën një ekzaminim të brendshëm të panevojshëm ose prek organet tuaja seksuale në një mënyrë joprofesionale, të pajustifikuar dhe të papërshtatshme.

3. Abuzim tek fëmijët

Abuzimi me fëmijët është lëndim i qëllimshëm dhe serioz që i shkaktohet fëmijës nga një kujdestar.

Neglizhenca ndaj fëmijëve është  forma më e shpeshtë e raportuar e abuzimit të fëmijëve dhe më së shumti vdekjeprurës. Përkufizohet si dështim për të siguruar strehim, siguri, mbikëqyrje ose ushqim.

Neglizhimi mund të jetë:

• Neglizhimi fizik: refuzimi ose vonesa në kërkimin e kujdesit shëndetësor,
• Braktisja, dëbimi nga shtëpia ose refuzimi për të lejuar kthimin në shtëpi dhe mbikëqyrja e pamjaftueshme.
• Neglizhenca arsimore: përfshin lejimin e mungesës së vazhdueshme në shkollë, mosregjistrimin e një fëmije të moshës shkollore të detyrueshme në shkollë dhe mospërfillja e një nevoje të veçantë arsimore.
• Neglizhenca emocionale: përfshin veprime të tilla si mosvëmendja e theksuar ndaj nevojave të fëmijës për dashuri, refuzim ose dështim për të ofruar kujdes psikologjik, abuzim nga bashkëshorti në prani të fëmijës dhe lejimin e përdorimit të drogës ose alkoolit nga fëmija.

Abuzimi fizik është lëndim fizik i shkaktuar ndaj fëmijës me dhunë dhe/ ose qëllimi keqdashës; përfshin, por nuk kufizohet në: goditje me grushte, rrahje, shqelma, kafshimi, djegie, ose lëndim tjetër trupor i një fëmije.

Abuzimi emocional, (i quajtur edhe abuzim psikologjik i fëmijëve, abuzimi verbal ose lëndimi mendor i një fëmije) përfshin veprime ose mosveprime nga prindërit ose kujdestarë të tjerë që mund të shkaktojnë sjellje serioze, emocionale ose çrregullime mendore (p.sh.: forma të çuditshme ndëshkimi, të tilla si mbyllja e një fëmije në një dollap të errët, terrorizim etj.)

Abuzimi seksual, përfshin përkëdheljen e organit gjenital, marrëdhëniet seksuale, inçesti, përdhunimi, sodomia, ekzibicionim, ose shfrytëzim nëpërmjet prostitucionit ose prodhimi i materialeve pornografike me fëmijë.

4. Dhuna tek të rinjtë

Dhuna në të rinjtë është një model sjelljesh abuzive që përdoret për të ushtruar pushtet dhe kontroll. Adoleshentët dhe të rinjtë përjetojnë të njëjtat lloje abuzimi në marrëdhënie si të rriturit. 

Kjo mund të përfshijë:

• Abuzimi fizik: çdo përdorim i qëllimshëm i forcës fizike me qëllim që të shkaktojë frikë ose lëndim, si goditja, shtytja, kafshimi, mbytja, shkelmimi ose përdorimi i një arme.
• Abuzimi emocional: sjellje jo fizike si kërcënime, fyerje, konstante, monitorimi, poshtërimi, frikësimi, izolimi ose ndjekja.
• Abuzimi seksual: çdo veprim që ndikon në aftësinë e një personi për të kontrolluar seksin e tyre, aktiviteti ose rrethanat në të cilat ndodh aktiviteti seksual, duke përfshirë përdhunimin, shtrëngimi ose kufizimi i aksesit në kontrollin e lindjes.

Ndërsa adoleshentët përjetojnë të njëjtat lloje abuzimi si të rriturit, shpesh metodat janë unike për kulturën e adoleshentëve. Për shembull, adoleshentët shpesh raportojnë “abuzimin dixhital” marrjen e kërcënimeve me mesazhe me tekst ose përndjekjen në rrjete sociale.

5. Përndjekja

Përndjekja është një model i vëmendjes, ngacmimit dhe kontaktit të përsëritur, të padëshiruar.

Është një sjellje që mund të përfshijë:

• Ndjekja ose vënia në pritë e viktimës
• Komunikime të përsëritura të padëshiruara, ndërhyrëse dhe të frikshme nga me telefon ose e-mail
• Dëmtimi i pasurisë së viktimës
• Bërja e kërcënimeve të drejtpërdrejta ose të tërthorta për të dëmtuar viktimën, fëmijët e viktimës, të afërmit, miqtë ose kafshët shtëpiake
• I dërgon në mënyrë të përsëritur viktimës dhurata të padëshiruara
• Ngacmimi përmes internetit, i njohur si cyberstalking, stalking online, ose ndjekja në internet
• Sigurimi i informacionit personal për viktimën duke: aksesuar të dhënat publike,duke përdorur kërkimin në internet. shërbime, punësimin e hetuesve privatë, kontaktimi me miqtë, familjen, punën ose fqinjët,, ndjekja e viktimës, etj.

6. Abuzimi me të moshuarit

Abuzimi me të moshuarit është abuzim fizik, seksual, emocional ose financiar i një personi të moshuar. Zakonisht ai që është me aftësi të kufizuara ose jo në gjëndje të vetë-kujdeset dhe abuzimi ndodh nga një kujdestar (qoftë në shtëpinë e personit ose në një institucion).

• Abuzimi fizik: shkaktimi i qëllimshëm i dhimbjes fizike ose lëndimit, të tilla si shuplaka, mavijosje, ngacmim seksual ose kufizim.
• Abuzimi seksual: shkaktimi i kontakteve seksuale pa konsensus të çfarëdo lloji.
• Abuzimi emocional (dhuna psikologjie): shkaktimi i ankthit, dhimbjes ose shqetësimit mendor ose emocional nëpërmjet akteve verbale ose joverbale; duke përfshirë, por pa u kufizuar në: trajtimin e të rriturit si foshnjë, izolimin nga familja ose miqtë; ndalimi i kontaktit social.
• Shfrytëzimi financiar ose material: përdorimi i pahijshëm/ilegal i fondeve, pronës ose aseteve të një të moshuari, duke përfshirë, por pa u kufizuar në: arkëtimin e çeqeve pa autorizim, falsifikimin e nënshkrimeve, detyrimin e të moshuarit për të nënshkruar dokumente ligjore, përdorimin e pahijshëm të kujdestarisë ose pushtetit. të avokatit.
• Neglizhimi: braktisjen, refuzimin e ushqimit, mos kujdesjen për higjienën bazë ose shërbimet e lidhura me shëndetin fizik dhe shëndetin mendor.
• Vetë-neglizhimi: karakterizohet nga sjellja e një personi të moshuar që kërcënon shëndetin ose sigurinë personale.

7. Abuzimi me ndihmën e teknologjisë

Abuzimi me ndihmën e teknologjisë është përdorimi i telefonave celularë, kompjuterëve, rrjeteve sociale dhe mjeteve të tjera elektronike për të përndjekur, ngacmuar, frikësuar ose dëmtuar dikë.

• Cyberstalking: një model sjelljeje kërcënuese ose komunikime të padëshiruara të drejtuara ndaj një tjetri duke përdorur internetin dhe forma të tjera të internetit..
• Ngacmimi kibernetik: dëmtim i qëllimshëm dhe i përsëritur i shkaktuar nga përdorimi i kompjuterëve, telefonave celularë dhe pajisjeve të tjera elektronike.

Një abuzues mund të mbajë gjurmët kur përdorni kompjuterin tuaj. Mënyra e vetme për të qenë plotësisht i sigurt është të shkosh te një kompjuter për të cilin abuzuesi nuk e njeh, si kompjuteri i një miku ose kompjuteri në bibliotekë. 

Konkluzion

Dhuna dhe abuzimi mund të vijnë në forma të ndryshme si:

• Dhuna fizike ndodh kur dikush përdor një pjesë të trupit ose një objekt për të kontrolluar veprimet e një personi.
• Dhuna seksuale ndodh kur një person detyrohet të marrë pjesë pa dëshirë në aktivitetin seksual.
• Dhuna emocionale ndodh kur dikush thotë ose bën diçka për ta bërë një person të ndihet i përulur, inferior, me turp ose i pavlerë.
• Dhuna psikologjike ndodh kur dikush përdor kërcënime dhe shkakton frikë tek një individ për të fituar kontrollin.
• Dhuna shpirtërore (ose fetare) ndodh kur dikush përdor besimet shpirtërore të një individi për të manipuluar, dominuar ose kontrolluar atë person.
• Dhuna kulturore ndodh kur një individ dëmtohet si rezultat i praktikave që janë pjesë e kulturës, fesë ose traditës së tij.
• Abuzimi verbal ndodh kur dikush përdor gjuhën, qoftë të folur apo të shkruar, për t’i shkaktuar dëm individual një personi.
• Abuzimi financiar ndodh kur dikush kontrollon burimet financiare të një individi pa miratim të personit ose keqpërdor ato burime.
• Neglizhimi ndodh kur dikush ka përgjegjësinë për të ofruar kujdes ose ndihmë për një individ, por nuk e bën këtë.

Ka shumë shkaqe të tilla si: zhgënjimi, ekspozimi ndaj mediave të dhunshme, dhunën në shtëpi ose lagje dhe një tendencë për t’i parë veprimet e njerëzve të tjerë si armiqësore edhe kur ata nuk janë. 

Disa situata rrisin gjithashtu rrezikun e agresionit mund të jenë: pirja, fyerjet dhe provokimet. faktorët mjedisorë si nxehtësia dhe mbipopullimi etj.

Për të raportuar telefono në numrin 129 pa pagesë, për ndihmë të shpejtë, kur ju kërcënohet jeta, apo jeni viktimë e një krimi apo nëse jeni viktimë e dhunës në familje.