Vetë-sabotim – Arsyet e sjelljeve tona sabotuese

“Vetë-sabotim është kur themi se duam diçka dhe më pas shkojmë të sigurohemi që të mos ndodhë.”

– Alyce Cornyn-Selby

Merrni parasysh këtë fabul…

Një mi llafazan, u bllokua në një përmbytje, duke u kapur në mënyrë të dëshpëruar në anën e një zambaku! Një buf i dobishëm erdhi në shpëtim të tij. 

“Ju jeni të shpëtuar dhe do të jetoni!” tha bufi. 

Por kam vënë re që ju flisni shumë. Më premto se do ta mbash gojën mbyllur rreth këmbëve të mia dhe në asnjë mënyrë mos ta hapësh, ose do të biesh në fatin tënd!”

“Sigurisht!” tha miu, i cili vazhdoi të shtrëngonte gojën rreth kembëve.

Ata u ngritën dhe fluturuan sipër përmbytjeve. Bufi ishte gati të ulej në një tokë të lartë, por miu vendosi se donte të zbriste në një vend tjetër.

“Jo atje…” bërtiti miu, por këto ishin fjalët e fundit që ai foli kur ra në ujërat e vorbullta poshtë.

Miu në këtë histori mund të shihet si pjesa e mendjes që vetësaboton.

Pjesa, aktive në disa njerëz, që nuk mund të qëndrojë pa prishur të mirat që mund të ndodhin.

Por, cilat janë arsyet që na shtynjë në vetë-sabotim:

1. Mosplotësimi i nevojave emocionale
2. Mungesa e vetëdijes
3. Besimet e thella vetë-sabotuese
4. Familjariteti dhe frika ndaj dështimit
5. Mungesa e besimit në vetvete

1. Mosplotësimi i nevojave emocionale

Kur një nevojë i tejkalon të tjerat, ne mund të shihemi se jemi vetë-sabotues.

Për shembull, nëse dëshira dhe nevoja ime për të mësuar spanjisht tejkalohet nga nevoja ime për t’u dëgjuar dhe vënë re, atëherë unë mund të sabotoj klasën e spanjishtes.

Duke ndërprerë vazhdimisht ose duke nxjerrë në pah pika të parëndësishme në mënyrë që njerëzit të më kushtojnë vëmendje. 

Unë mund të besoj se përparësia ime është të mësoj spanjisht, por sjellja ime tregon për kërkim jopërshtatës të vëmendjes.

Kjo është arsyeja pse është kaq e vlefshme jo vetëm të dëgjosh se çfarë thonë njerëzit, por të shikosh se çfarë bëjnë ata në të vërtetë.

Nëse, nga ana tjetër, i plotësoj nevojat e mia për vëmendje në mënyra të shëndetshme dhe të qëndrueshme, atëherë kam kapacitetin e lirë për të mësuar thjesht spanjisht. 

Nuk kam nevojë të përdor në mënyrë të pandërgjegjshme klasën e spanjishtes për të tërhequr vëmendjen, duke sabotuar kështu mundësinë e të mësuarit për veten, edhe për të tjerët.

Të bësh një gjë ndërsa beson se po bën një tjetër, janë aspekte të nënvlerësuara të psikologjisë dhe problemeve njerëzore. Por është jetike t’i vlerësojmë ato.

2. Mungesa e vetëdijes

Nëse duam të jemi efikas, produktiv dhe të shmangim vetë-sabotazhin, është jetike të njohim nevojat tona primare emocionale dhe t’i plotësojmë ato jashtë zonave ku përmbushja e tyre mund të jetë kundërproduktive.

Nëse miu llafazan në tregimin tonë do ta kishte plotësuar në mënyrë adekuate nevojën e tij për vëmendje jashtë situatës së shpëtimit.

Ai nuk do të ishte ndjerë i detyruar të kërkonte plotësimin e kësaj nevoje (plotësisht të vlefshme) në një mënyrë kaq të papërshtatshme. 

Apo ndoshta ishte nevoja për kontroll, pasi u përpoq të diktonte se ku dhe si duhej të shpëtohej?

Kur dikush, nuk është i vetëdijshëm se ai po bën një gjë ndërsa pretendon të bën një tjetër, ne e quajmë disonancë konjitive ose mohim.

Mohimi shpesh qëndron brenda vetë-sabotimit. 

Por dëshira e fshehur për të përmbushur nevojat themelore në mënyrë të papërshtatshme, nuk është e vetmja mënyrë se si mund t’i prishim gjërat. 

Ndonjëherë janë besimet tona që na pengojnë dhe na ndalojnë të shkojmë atje ku duhet të shkojmë.

3. Besimet e thella vetë-sabotuese

Geni, një klient në terapi, tregon se pavarësisht se ishte shumë i kualifikuar dhe kompetent, nuk dukej se kishte fituar kurrë shumë para. 

Ai kishte nevojë, sepse kishte një familje. Dhe përveç kësaj, si shumica e njerëzve, ai kishte nevojë të gëzonte një ndjenjë statusi. Por kishte një problem.

Ai gjithmonë dukej se bënte diçka për të prishur gjërat.

Ose do të humbiste takimin për një aplikim pune, ose do të humbiste dokumentet e aplikimit kështu që nuk mund të aplikonte. 

Ndonjëherë ai binte shumë në panik dhe thjesht nuk paraqitej për një intervistë pune.

Isha e interesuar të zbuloja se çfarë mund të ndodhte nën sipërfaqe. 

Kështu që i kërkova të përqendrohej në atë ndjenjë, të mbyllte sytë dhe të shihte se çfarë kujtese i vinte ne mendje lidhur me atë ndjenjë.

Pas një kohe, një kujtim në të cilin ai kishte ndjerë diçka shumë të ngjashme erdhi në mendje. 

Babai i tij, i cili kishte qenë shumë i dhunshem fizikisht dhe emocionalisht dhe nuk kishte fituar kurrë shumë para, i kishte bërtitur: “Dhe mos mendo se do të kesh para!” 

Babai i Genit e kishte rrahur atë menjëherë, kështu që Geni ishte ende i tmerruar.

Kjo quhet:

Përmbushja e pritshmërive të dikujt tjetër për dështimin tonë

Geni e kuptoi se sa herë që kishte qenë në një pozicion për të fituar më shumë se të ardhurat e ulëta të babait të tij, ai ishte përfshirë nga një ndjenjë faji, frike dhe trishtimi.

Gjatë punës në terapi, ai filloi të zbulonte se nuk po i rezistonte më në mënyrë të pandërgjegjshme idesë për të fituar të ardhura më të mira – gjë që vazhdoi ta bënte.

Pra, njerëzit që vetë-sabotojnë nuk e shfaqin dukshëm, prandaj është e dobishme të zbulohen shkaqet.

4. Familjariteti dhe frika ndaj dështimit

Familjariteti i dështimit

Familjariteti i dështimit është një term që përshkruan tendencën për të ndjerë veten më komod kur jeni në një situatë e cila është e njohur dhe që ju ka dështuar më parë. 

Për shembull, nëse keni provuar të ndërtoni një biznes të ri dhe keni dështuar, mund të ndjeni familjaritetin e dështimit kur përballeni me një mundësi të re biznesi. 

Në vend që të jeni të vendosur dhe të përqëndroheni në mundësitë e reja, ju mund të ndjeni një lloj frike për dështim dhe tërhiqeni prapa.

Familjariteti i dështimit ndodh kur ju keni krijuar një lidhje emocionale me dështimin tuaj të mëparshëm. 

Ju filloni të shihni dështimin si diçka që është e zakonshme dhe e pritshme, dhe kjo mund të ndikojë në motivimin tuaj dhe besimin në vetvete.

Për të përballur familjaritetin e dështimit, është e rëndësishme të punoni në rritjen e vetëbesimit dhe në ndryshimin e perceptimit tuaj të dështimit. 

Duke mësuar nga dështimet e mëparshme dhe duke i parë ato si mundësi për të zhvilluar njohuri dhe përvojë, ju mund të ndryshoni mënyrën se si e shihni veten dhe sfidat e reja që ju dalin përpara.

Frika ndaj dështimit

Ndonjëherë, sabotimi lind nga frika e dështimit. 

Kur ju keni frikë se nuk do të arrini një qëllim ose do të dështoni, ju mund të përdorni sabotazhin si një mënyrë për të mbrojtur egon tuaj.

Kjo frikë ndaj dështimit mund të thellohet më tej në…

Një nevojë të pavetëdijshme për të qenë nën kontroll

Nëse ndiejmë se diçka do të dështojë, ne mund ta inxhinierojmë dështimin e saj disi në mënyrë që të ruajmë ndjenjën se jemi ende në kontroll (sepse ne e kemi shkaktuar atë dështim).

5. Mungesa e besimit në vetvete

Një nga arsyet kryesore për vetë sabotim është mungesa e besimit në vete ose në aftësitë tona.

Kur nuk besojmë tek vetja, do të kemi tendencë të ndalemi para sfidave dhe të mos shfrytëzojmë potencialin tonë maksimal.

Ndjeheni i padenjë

Vetëvlerësimi i ulët mund t’i shtyjë njerëzit të mendojnë se nuk e meritojnë suksesin ose lumturinë.

Mund të ketë gjithashtu një element të vetë-ndëshkimit nëse personi është i prirur ndaj fajit. 

Kritika e tepërt ndaj vetes

Trajtoni veten tuaj në një mënyrë shumë kritike dhe i jepni vetes standarde të pamundura për t’i arritur. 

Kjo lloj kritike konstante ndaj vetes mund të shkaktojë ndjesinë e dështimit dhe sabotimit.

Konkluzion

Vetë-sabotimi mund të funksionojë brenda sferave të marrëdhënieve personale, karrierës ose shëndetit. 

Mund të paraqitet si rezistencë ndaj përpjekjeve të të tjerëve për të na ndihmuar.

Ose ndonjëherë mund të jetë edhe një sinjal nga një pjesë më e thellë e asaj se kush jemi ne që na bën të kuptojmë se, në fakt, kjo nuk është vërtet e drejtë për ne.

Të jesh i hapur ndaj jetës do të thotë të shohësh se ku do të të çojnë disa përvoja dhe të pranosh hapur të mirën dhe të keqen.

E gjithë jeta ka të bëjë me eksplorimin. Nëse fshihemi gjithmonë, nuk do të jetojmë kurrë.

Nëse e gjetët veten këtu, merrni në konsideratë takimin me një profesionist për çlirimin nga këto pengesa emocionale kufizuese.