Perfeksionizmi - Çfarë është dhe kur bëhet patologjik

Perfeksionizmi është kur dikush ka pritshmëri shumë të larta për veten dhe ndihet i pakënaqur, për shkak se gjithmonë kërkon të bëjë gjithçka perfekt.

Lexoni më shumë:

Çfarë do të thotë të jesh një perfeksionist?
Perfeksionizmi pozitiv dhe perfeksionizmi keqpërshtatës
Simptoma të perfesionizmit patologjik
Si ndihen perfeksionistët?
Frika nga gabimi
Cilat janë aspektet negative të perfeksionizmit patologjik?
Perfeksionizmi dhe shqetësimet e tjera psikologjike
Si të trajtoj perfeksionizmin jo-përshtatës?

1. Çfarë do të thotë të jesh një perfeksionist?

Perfeksionizmi është dëshira për të arritur një përsosmëri ideale, një standard që shpesh është shumë i vështirë ose sfidues për t’u arritur.

Në përgjithësi, vendosja e qëllimeve të larta mund të jetë një shtytje e shëndetshme drejt arritjes së ambicieve personale dhe kënaqësisë.

Megjithatë, kur kërkimi i vazhdueshëm për përsosmëri çon në të paturit e pritshmërive të tepërta nga vetja dhe të tjerët dhe në zhvillimin e pasigurive, ai mund të jetë perfeksionizëm patologjik, i quajtur gjithashtu perfeksionizëm klinik ose keqpërshtatës.

2. Perfeksionizmi pozitiv dhe perfeksionizmi keqpërshtatës

Perfeksionizmi pozitiv është dëshira për përsosmëri që motivon rritjen dhe suksesin, pa shkaktuar stres apo ankth të tepruar.

Perfeksionizmi pozitiv karakterizohet nga prania e:

Qëllimeve të arritshme dhe realistike, që nxisin zhvillim të vazhdueshëm.
Përkushtimit ndaj përmirësimit, pa kërkuar përsosmërinë absolute.
Pranimit të gabimeve si mundësi për mësim dhe rritje.
Balancës mes angazhimit dhe mirëqenies personale.
Vlerësimit të procesit, duke u fokusuar në përparim dhe jo vetëm në rezultat.

Këtu është një shembull: 
Arti është një menaxher që ka një projekt të rëndësishëm për të përfunduar. Ai vendos qëllime konkrete dhe të arritshme, duke siguruar që çdo fazë e projektit të jetë e planifikuar mirë. Kur ndodhin sfida ose gabime gjatë punës, Arti i pranon dhe i përdor për të përmirësuar procesin. Ai është i vetëdijshëm për rëndësinë e pushimit dhe e bën të mundur që të ruajë një balancë mes angazhimit në punë dhe mirëqenies personale, duke e vlerësuar më shumë përparimin e tij gjatë rrugës se sa përfundimin e projektit.

Perfeksionizmi keqpërshtatës ose patologjik është një nevojë e tepruar për përsosmëri që shkakton stres të vazhdueshëm, ankth dhe ndjenja dështimi, edhe kur nuk është i nevojshëm.

Personat me këtë lloj perfeksionizmi kanë standarde të papërmbushshme dhe kanë vështirësi të pranojnë gabimet, çka mund të ndikojë negativisht në shëndetin mendor dhe marrëdhëniet personale.

Perfeksionizmi keqpërshtatës ose patologjik karakterizohet nga prania e:

Standardeve të papërmbushshme dhe kërkesës për përsosmëri në çdo aspekt të jetës.
Frikës nga dështimi, duke shkaktuar ankth dhe stres të tepruar.
Përqendrimit vetëm tek rezultatet, duke injoruar procesin dhe përparimin.
Vetëkritikës ekstreme, duke u ndjerë gjithmonë i pasuksesshëm ose i pavlerë.
Frikës nga gabimet, që mund të pengojnë individin të marrë vendime apo të ecë përpara.

Erjona është një studente që ka një projekt shkollor për të dorëzuar. Ajo kalon orë të tëra duke punuar për detajet më të vogla dhe shqetësohet nëse një fjalë nuk është vendosur saktë ose një grafik nuk është i përkryer. Pavarësisht se ka përfunduar projektin disa herë, ajo vazhdon ta riparojë dhe ndjehet shumë e stresuar. Erjona ndjehet e pasuksesshme edhe pse projekti i saj është më se i mirë dhe i plotë, sepse nuk mund të pranojë që të ketë ndonjë imperfeksion, duke e bërë të vështirë për të të shijuar përparimin dhe rezultatet e arritura.

3. Simptoma të perfesionizmit patologjik

DSM-5 (Manuali i Diagnostikës dhe Statistikës së Çrregullimeve Mendore) nuk përmend drejtpërdrejt perfeksionizmin patologjik si një çrregullim të veçantë, por simptomat e tij shpesh lidhen me çrregullimin e personalitetit obsesiv-kompulsiv (OCPD).

Simptomat e perfeksionizmit patologjik përfshijnë:

Përpjekja për të kontrolluar çdo detaj dhe kërkesa për të arritur standarde të papërmbushshme.
Përqendrimi në punë dhe detyrat deri në pikën e rënies së produktivitetit dhe neglizhimi i aspekteve të tjera të jetës.
Vështirësi në delegimin e detyrave, sepse besojnë se të tjerët nuk do t’i kryejnë siç duhet.
Kritika ekstreme ndaj vetes dhe të tjerëve, duke kërkuar përsosmëri të tepruar.
Frika nga gabimet dhe dështimi, që mund të shkaktojë ankth dhe stres të vazhdueshëm.
Mungesa e fleksibilitetit, duke u munduar të mbajnë çdo gjë të kontrolluar dhe të planifikuar në çdo moment.
Vështirësi për të shijuar arritjet, sepse gjithmonë ka një ndjenjë të paplotësisë.

4. Si ndihen perfeksionistët?

Perfeksionistët shpesh ndihen të:

Stresuar dhe të mbingarkuar nga presioni për të arritur përsosmërinë në çdo aspekt të jetës.
Vetëkritikë dhe të pasigur për arritjet e tyre, duke menduar se nuk janë të mjaftueshëm.
Frikë nga gabimet dhe dështimi, që i bën të shmangin mundësitë për të mësuar nga përvoja.
Të paaftë për të shijuar suksesin, pasi gjithmonë kanë një ndjenjë të paplotësisë.
Të izoluar emocionalisht, pasi përqendrohen shumë tek rezultatet dhe shpesh neglizhojnë marrëdhëniet sociale dhe emocionet e tjera.

Perfeksionizmi në dashuri

Mund ta bëjë marrëdhënien komplekse dhe ta çojë partnerin të zhvillojë një ndjenjë të pamjaftueshmërisë dhe humbjes së vetëvlerësimit.

Perfeksionizmi në studim

Mund të pengojë kryerjen e provimeve dhe detyrave të shtëpisë, sepse përpjekja e vazhdueshme për të qenë i patëmetë vepron si frenim në kryerjen e testeve.

Perfeksionizmi në prindër

Mund të çojë në përqendrim të tepruar në aspektet e “menaxhimit” (aktivitetet, rutinat, pastrimi) të fëmijëve, me një rrezik të lartë lodhjeje dhe shkëputje emocionale nga roli i babait ose nënës.

Perfeksionistët keqpërshtatës

Një perfeksionist keqpërshtatës shpesh barazon vlerën e dikujt me rezultatet e punës që ka arritur, duke menduar se vetëm përmes përsosmërinë mund të fitojë miratimin dhe respektin.

Ai mund të ndihet i pavlerë nëse nuk arrin rezultate perfekte, duke e lidhur vetëvlerësimin me performancën, dhe duke krijuar kështu një ndjenjë të pasigurisë dhe ankthi të vazhdueshëm.

5. Frika nga gabimi

Lufta për qëllime ambicioze sigurisht që nuk është problem në vetvete, në të vërtetë kjo karakteristikë mund të jetë një tregues i mirëqenies psikologjike.

Dimensioni kognitiv që mund të përcaktojë një karakter psikopatologjik të perfeksionizmit është pikërisht frika nga gabimi (shqetësimi për gabimet).

Perfeksionisti i shëndetshëm ndjek edhe qëllime jashtëzakonisht ambicioze, por pranon mundësinë e pengesave dhe pasigurive gjatë rrugës. Dhe është në gjendje të gëzojë rezultatin edhe në rast të suksesit të pjesshëm.

Nga ana tjetër, perfeksionisti patologjik nuk lejon pasiguri gjatë rrugës. Kur duhet të vlerësojë rezultatin përfundimtar, ai do të priret të interpretojë çdo mospërputhje më të vogël si një shenjë e dështimit të madh.

6. Cilat janë aspektet negative të perfeksionizmit patologjik?

Perfeksionizmi kur çohet në ekstrem mund të:

Shkaktojë ankth dhe depresion, për shkak të presionit të vazhdueshëm për arritje të përsosmërisë.
Ndikojë negativisht në shëndetin fizik, duke çuar në lodhje kronike dhe probleme të lidhura me stresin.
Dëmtojë marrëdhëniet personale, për shkak të pritshmërive të larta ndaj vetes dhe të tjerëve.
Paralizojë vendimmarrjen, nga frika e gabimeve dhe dështimit.
Reduktojë produktivitetin, pasi individi përqendrohet në detaje të vogla në vend që të përfundojë detyrat.
Kufizojë krijimtarinë, për shkak të një fokusimi të tepruar në rezultatet perfekte.
Çojë në ndjenja të pavlefshmërisë, edhe kur ka arritje të dukshme.

7. Perfeksionizmi dhe shqetësimet e tjera psikologjike

Disa studime, kanë vërejtur korrelacione midis perfeksionizmit jopërshtatës dhe

Perfeksionizmi dhe depresioni

Le të shohim konkretisht se çfarë ndodh me depresionin.

Besimi se nuk keni arritur të arrini standardet tuaja rrit ndjenjën e pafuqisë dhe pamjaftueshmërisë, simptoma të zakonshme të depresionit.

Kështu, në simptomat e para të humorit depresiv, personi humbet motivimin ose energjinë për të bërë gjërat që do të bënte normalisht dhe i drejtohet zvarritjes ose shmangies së plotë të atyre aktiviteteve.

Në fakt, një nga arsyet më të zakonshme pse mbahen sjelljet shmangëse te pacientët perfeksionistë është frika nga dështimi.

Kjo rezulton në vështirësi të mëtejshme në arritjen e standardeve dhe një rritje të pamjes depresive, duke shkaktuar një rreth vicioz midis perfeksionizmit dhe depresionit.

Për më tepër, depresioni pas një gabimi mund të jetë i shpeshtë tek perfeksionistët.

8. Si të trajtoj perfeksionizmin jo-përshtatës?

Psikoterapia CBT synon të reduktojë perfeksionizmin duke u nisur nga mendimet, emocionet dhe sjelljet që ruajnë problemin.

Nuk do t’ju kërkohet të ulni standardet tuaja ose të hiqni dorë nga vendosja e standardeve të larta, por t’i drejtoni energjitë tuaja drejt kërkimit të perfeksionizmit të shëndetshëm.

Terapia psikodinamike gjithashtu mund të ndihmojë në uljen e presionit të brendshëm të tepruar që qëndron në themel të perfeksionizmit.

Prandaj, objektivi i terapisë do të jetë të ndihmojë personin të gjejë ekuilibrin e duhur midis përpjekjeve për të arritur standardet e tij dhe të gjitha atyre sjelljeve të ngurta që lidhen me perfeksionizmin patologjik.

Përmbledhje

Perfeksionizmi, kur balancohet, mund të jetë një forcë motivuese për arritje dhe zhvillim.

Por kur kthehet në një kërkesë të vazhdueshme për përsosmëri, ai mund të dëmtojë shëndetin mendor, marrëdhëniet dhe cilësinë e jetës.

Frika nga gabimet dhe vetëkritika ekstreme janë pengesa që na ndalojnë të jetojmë me liri dhe kënaqësi. Prandaj, është e rëndësishme të njohim kufijtë midis një standardi të lartë dhe një standardi të pamundur.

Nëse ndiheni të mbingarkuar nga perfeksionizmi ose vëreni që po ndikon në mirëqenien tuaj, kërkimi i ndihmës profesionale është një hap i rëndësishëm.

Terapia online mund të jetë një zgjidhje e përshtatshme dhe fleksibël për t’ju ndihmuar të krijoni një marrëdhënie më të shëndetshme me veten dhe pritshmëritë tuaja. Rezervoni sot një seancë në Psikologu Online dhe nisni rrugëtimin drejt një jete më të qetë dhe të balancuar!

Perfeksionizmi – Çfarë është dhe kur bëhet patologjik