Humbja – Si të përballoni një humbje të dhimbshme?

Humbja nuk është vetëm vdekja e një personi të afërt, megjithëse është gjëja e parë që të vjen ndërmend. Mund të jetë edhe humbja e një familjeje (divorci), një kafshë shtëpiake, një punë, një shtëpi, një status social dhe madje. një ëndërr…

Kur jeni duke kaluar nëpër kohë të vështira, ju ndjeni pikëllim – dhe kjo është një përgjigje e natyrshme për çdo humbje ose ndryshim të rëndësishëm. Duhen përpjekje serioze për të adoptuar veten, jetën tuaj me atë realitet të ndryshuar që ju “nuk e keni porositur”.

1. Çfarë është humbja?
2. Si të ndihmoni veten nëse jeni në humbje?
3. Si të ndihmoni një person tjetër kur ai është në humbje?
4. Nuk rekomandohet

1. Çfarë është humbja?

Shumë njerëz e gjejnë veten të hutuar dhe të çorientuar nga pikëllimi. E gjithë bota mund të duket e ndryshuar nga vdekja e dikujt. Asgjë nuk duket më njësoj – gjithçka duket e munguar, e çuditshme, e panjohur.

Psikologët kanë shpenzuar dekada duke u përpjekur të përcaktojnë mënyrat më të mira që njerëzit duhet të përballojnë pikëllimin dhe humbjen.

Psikologu i famshëm Sigmund Freud, për shembull, botoi një ese në vitin 1917 mbi pikëllimin dhe zinë që përshkruante “punën e pikëllimit.”. 

Ai e përshkroi atë si një periudhë kohe pas një humbjeje kur një person duhet të përpunojë ose të punojë me mendimet, kujtimet e tij dhe emocionet për të vazhduar jetën.

Disa nga simptomat më të zakonshme emocionale të pikëllimit dhe humbjes përfshijnë:

• Trishtimin;
• Tronditjen;
• Mpirjen;
• Mohimin;
• Zemërimin;
• Fajin;
• Pafuqinë;
• Dëshirën e madhe për rikthim pas në kohë;

Hidhërimi mund të çojë në harresë, përqendrim të dobët dhe konfuzion. Mund të prodhojë gjithashtu një sërë simptomash fizike, duke përfshirë gulçim, parehati, dhimbje koke, lodhje, të përziera dhe dhimbje në trup.

2. Si të ndihmoni veten nëse jeni në humbje?

• Tregoni dhe flisni për ndjenjat tuaja, mos u mbyllni në vetvete; 
• Mos pretendoni sikur asgjë nuk ka ndodhur, pranoni se jeni në dhimbje të madhe tani, mos u përpiqni të “jeni të fortë”, duke injoruar pikëllimin tuaj;
• Qaj, nëse dëshiron, lotët të ndihmojnë dhe ndonjëherë janë thjesht të nevojshëm! 
  • Por – nëse nuk mund të qani papritmas, nuk duhet ta detyroni veten dhe të mendoni se diçka nuk është në rregull me ju. 
• Të gjithë e përjetojnë pikëllimin në mënyra të ndryshme;
• Përgatituni për faktin se në data të caktuara do të ndiheni më keq. 
  • Hidhërimi nuk është linear, datat e lindjes, vdekjes, festat e zakonshme që keni pasur, do të sjellin dhimbjen sërish të fortë tek ju. 
• Merrni mbështetje në momente të tilla dhe përgatitni “një plan tërheqjeje”;
• Kërkoni mbështetje, pyesni njerëzit e afërt që keni nevojë për kujdesin dhe vëmendjen e tyre, mos jini vetëm;
• Nëse mendoni se nuk ka përmirësime dhe zhyteni më thellë në thellësinë e trishtimit – kërkoni ndihmë profesionale nga një psikolog. Ndonjëherë është e nevojshme!
• Kujdesuni për veten më shumë se zakonisht, çfarëdo që të thotë: ndoshta do t’ju duhet më shumë gjumë ose pushim, ose ndoshta një udhëtim.
• Kur të kalojë mjafueshëm kohë për ju (pasi është një proces vërtet individual – do ta ndjeni), përpiquni ta mbushni përsëri jetën tuaj – takime me miq, muzikë të mirë, vizita në vende të reja etj.

3. Si të ndihmoni një person tjetër kur ai është në humbje?

• Pranoje dhe përballoje faktin që me gjithë dëshirën që ke, nuk ke forcë ta shpëtosh nga vuajtja, fatkeqësisht, por kjo është e vërteta. 
• Dhimbja është e dhimbshme dhe e gjatë. Maksimumi që është i mundur nga ju është t’i lehtësoni ato pak me mbështetjen tuaj;
• Nëse kjo është faza e parë dhe personi është i tronditur – jini pranë tij/saj, mos e lini të pikëlluarin, mund të heshtni – thjesht jini pranë tij/saj;
• Jini në dispozicion të personit të pikëlluar për ta dëgjuar dhe mbështetur atë, kur ai do të duhet të flasë. 
• Bëni pyetje, ndihmoni për të kujtuar momente të ndryshme, të lidhura me humbjen, të mira dhe të këqija – do ta ndihmojë atë të flasë për ndjenjat dhe shqetësimet e tij;
• Ndihmë me të gjitha llojet e punëve të shtëpisë: pastrimin, blerjen e ushqimeve, lojën dhe shëtitjen me fëmijët – gjëra të thjeshta të përditshme që tani janë të vështira për një person të pikëlluar.
• Pyesni për çfarë lloj ndihme ka nevojë, tregoni ngrohtësi dhe kujdes;
• Mos prisni përmirësime të shpejta ose një përgjigje pozitive emocionale ndaj veprimeve tuaja – mund të mos ketë, por nuk do të thotë se nuk po ndihmoni;
• Kur një person futet në fazën e hyrjes graduale në një rutinë, ndihmojeni atë të kthehet drejt së ardhmes, të bëjë lloj-lloj planesh për të ardhmen.

4. Nuk rekomandohet

• Të thoni fraza “motivuese” si “Bëhu i fortë!”, “Mos ndje keq”, “Ka gjëra më të këqija”, “Ky është mësimi juaj i jetës”
  • Pra në vënd që ta ngushëlloni, apo të ndaloni vuajtjet e një personi, e shtoni më shumë pikëllimin e tij/saj. 
• Nuk i lejoni ata të bërtasin, apo të shfaqin emocione të rënda, për të shprehur dhimbjen e tyre;
  • Ju i privoni atij mundësinë për të reaguar ndaj pikëllimit;
• Nuk i lejoni të qajnë. Sidomos djemtë dhe burrat duke e përkeqësuar me shprehjen “Mos qaj se je burrë”, ose “Burrat nuk qajnë”

Përmbledhje

Një nga përvojat më të vështira të jetës është humbja e një personi të dashur. Do të ishte disi më e lehtë nëse pikëllimi do të ndiqte një rrugë lineare, me faza që përshtaten mirë. Por ndjenjat e mëdha mund të shfaqen gjatë gjithë procesit të pikëllimit.

Ndërsa emocionet mund të konsumojnë, ato nuk janë gjendje të përhershme.

Frojdi na dha këtë ide se nëse nuk i “zgjidhim” plotësisht gjërat pas një humbjeje, atëherë pikëllimi do të kthehet përsëri.

Puna e mëvonshme ka sugjeruar se teoria e Frojdit është e drejtë dhe e gabuar. “Puna e pikëllimit” mund t’i ndihmojë disa njerëz të përballojnë humbjen, por kur bëhet fjalë për pikëllimin, nuk ka zgjidhje të vetme që i përshtatet të gjithëve.

Dhimbja e humbjes shfaqet në mënyra të ndryshme për të gjithë ne dhe përballimi me të mund të duket po aq i larmishëm. 

Këshillimi profesional psikologjik ofron mbështetje dhe udhëzime për të ndihmuar një person të përshtatet me humbjen dhe të ecë përpara në jetën e tij.

Por nëse ajo që po përjetoni duket si simptoma të zgjatura të pikëllimit, merrni parasysh të flisni me një psikoterapist.