Postimet E Fundit
Anoreksia – Simptomat dhe shkaqet
Anoreksia nuk ka të bëjë me ushqimin, por është një mënyrë e shtrembëruar e një të menduari jashtëzakonisht të sëmurë dhe ndonjëherë të rrezikshëm për jetën. Psikologët e kuptojnë si përpjekje për t’u përballur me problemet emocionale.
Në këtë artikull do trajtohen çështjet e mëposhtme si:
1. Çfarë është anoreksia?
Anoreksia është një çrregullim i të ngrënit dhe karakteristikë e dukshme e kësaj sëmundje është një peshë trupore anormalisht e ulët. Anoreksikët, emocionalisht, shoqërohen nga një frikë e madhe e shtimit të peshës dhe në aspektin mendor, kanë një perceptim të shtrembëruar të peshës.
Njerëzit me anoreksi i kushtojnë një vëmendje të lartë kontrollit të peshës dhe formës së tyre trupore, duke bërë përpjekje ekstreme të të mosushqyerit, gjë që tenton të ndërhyjnë ndjeshëm në jetën e tyre.
Për të parandaluar shtimin e peshës ose për të vazhduar humbjen e peshës, njerëzit me anoreksi zakonisht kufizojnë në ekstrem sasinë e ushqimit që hanë. Ata mund të kontrollojnë marrjen e kalorive duke vjellur pas ngrënies ose duke keqpërdorur laksativë, mjete diete, diuretikë ose klizmë.
Gjithashtu ata mund të përpiqen të humbin peshë duke u ushtruar më shumë se ç’duhet. Pavarësisht se sa peshë humbet, personi vazhdon të ketë frikë nga shtimi i peshës.
Anoreksia, si çrregullime të tjera të të ngrënit, mund të ketë pasoja në jetë dhe mund të jetë shumë e vështirë për tu kapërcyer. Por me trajtimin, ju mund të fitoni një kuptim më të mirë se kush jeni dhe të ktheni zakonet e shëndetshme të ngrënies.
2. Simptomat e anoreksisë
Shenjat fizike dhe simptomat e anoreksisë nervore lidhen me urinë. Anoreksia gjithashtu përfshin çështje emocionale dhe të sjelljes që tregojnë një perceptim joreal të peshës trupore dhe një frikë jashtëzakonisht të fortë të shtimit të peshës ose dhjamosjes.
Mund të jetë e vështirë të vërehen shenja dhe simptoma sepse ajo që konsiderohet si një peshë e ulët trupore është e ndryshme për secilin person.
Gjithashtu, njerëzit me anoreksi shpesh maskojnë dobësimin, zakonet e të ngrënit ose problemet fizike.
Simptomat fizike
Shenjat fizike dhe simptomat e anoreksisë mund të përfshijnë:
- Humbje ekstreme e peshës;
- Pamja e dobët në trup;
- Lodhja;
- Pagjumësia;
- Marramendje ose gjendje të fikti;
- Gishtërinjtë nuk kanë ngjyrë normale por duken blu;
- Flokët hollohen ose bien;
- Trupi mbulohet nga qime të buta pa ngjyrë;
- Mungesa e menstruacioneve;
- Kapsllëku dhe dhimbja e barkut;
- Lëkura e thatë ose e verdhë;
- Intolerancë ndaj të ftohtit;
- Ritme të parregullta të zemrës;
- Presioni i ulët i gjakut;
- Dehidratim;
- Ënjtje të duarve ose këmbëve;
- Dhëmbë të gërryer;
Simptoma emocionale dhe të sjelljes
Simptomat e sjelljes së anoreksisë mund të përfshijnë përpjekje për të humbur peshë nga:
- Kufizimi i madh i marrjes së ushqimit përmes dietës ose agjërimit;
- Ushtrime të tepruara;
- Të vjella të vetë-nxitura për të hequr ushqimin, e cila mund të përfshijë përdorimin e laksativëve, klizmave, ose dieta;
- Shpesh anashkalon vaktet ose refuzon të hajë;
- Mohimi i urisë ose justifikimi për të mos ngrënë;
- Hanë vetëm disa ushqime të caktuara, zakonisht ato me pak yndyrë dhe kalori;
- Ndjekin rituale jo të zakonshme të të ngrënit;
- Nuk ha asnjëherë në publik;
- Gënjen për sasinë e ushqimit të ngrënë;
- Frika nga shtimi i peshës që mund të përfshijë peshimin e përsëritur;
- Kontroll i shpeshtë në pasqyrë për të metat e perceptuara;
- Ankohen se janë të shëndoshë;
- Mbulohen me veshjë të gjëra;
- Mungesë emocionesh;
- Tërheqja sociale;
- Nervozizëm;
- Pagjumësi;
- Ulja e interesit për seks;
Fatkeqësisht, shumë njerëz me anoreksi nuk duan trajtim, të paktën fillimisht. Dëshira e tyre për të qëndruar të hollë tejkalon shqetësimet për shëndetin e tyre.
Nëse po përjetoni ndonjë nga problemet e renditura më sipër, ose nëse mendoni se mund të keni një çrregullim të ngrënies, kërkoni ndihmë.
Nëse po e fshehni anoreksinë tuaj nga të dashurit tuaj, përpiquni të gjeni një person të cilit i besoni të flisni për atë që po ndodh.
3. Shkaqet e anoreksisë
Shkaku i saktë i anoreksisë është i panjohur. Ashtu si shumë sëmundje, ndoshta mund të jetë një kombinim i faktorëve biologjikë, psikologjikë dhe social.
Biologjike
Megjithëse nuk është ende e qartë se cilat gjene përfshihen, mund të ketë ndryshime gjenetike që i bëjnë disa njerëz me rrezik më të lartë të zhvillimit të anoreksisë.
Disa njerëz mund të kenë një tendencë gjenetike drejt perfeksionizmit, ndjeshmërisë dhe këmbënguljes – të gjitha tipare të shoqëruara me anoreksi.
Psikologjike
Disa njerëz me anoreksi mund të kenë tipare obsesive-kompulsive të personalitetit që e bëjnë më të lehtë mbajtjen e dietave të rrepta dhe heqjen dorë nga ushqimi pavarësisht se janë të uritur.
Ata mund të kenë një shtytje ekstreme për perfeksionizëm, gjë që i bën ata të mendojnë se nuk janë kurrë mjaft të dobët sa duhet. Mund të kenë nivele të larta ankthi dhe të kufizojnë ngrënien deri në ekstrem.
Mjedisore
Kultura moderne perëndimore thekson dobësimini. Suksesi dhe vlera shpesh barazohen me të qenit i dobët. Presioni social mund të ndihmojë në nxitjen e dëshirës për të qenë e dobët, veçanërisht tek vajzat e reja.
4. Faktorët e rrezikut
Anoreksia është më e zakonshme tek vajzat dhe gratë, por gjithashtu, djemtë dhe burrat kanë zhvilluar gjithnjë e më shumë çrregullime të të ngrënit, që mund të jenë të lidhura me presionet në rritje sociale.
Anoreksia është gjithashtu më e zakonshme tek adoleshentët. Akoma, njerëzit e çdo moshe mund të zhvillojnë këtë çrregullim të ngrënies, megjithëse është e rrallë në ato mbi 40 vjeç.
Adoleshentët mund të jenë më të rrezikuar për shkak të të gjitha ndryshimeve që kalojnë trupat e tyre gjatë pubertetit.
Ata gjithashtu mund të përballen me presion të rritur social dhe të jenë më të ndjeshëm ndaj kritikave apo edhe komenteve të rastësishme në lidhje me peshën ose formën e trupit.
Faktorë të caktuar rrisin rrezikun e anoreksisë, përfshijnë:
Gjenetikë
Ndryshimet në gjenet specifike mund të vendosin njerëz të caktuar në rrezik më të lartë të anoreksisë.
Ata me një të afërm të shkallës së parë, një prind, një vëlla ose një fëmijë, që kishin çrregullimin kanë një rrezik shumë më të lartë të anoreksisë.
Dieta dhe uria
Dieta është një faktor rreziku për zhvillimin e një çrregullimi të ngrënies. Ka prova të forta se shumë nga simptomat e anoreksisë janë në të vërtetë simptoma të urisë.
Uria ndikon në tru dhe në ndryshimet e humorit, ngurtësinë në të menduar, ankthin dhe zvogëlimin e oreksit.
Uria dhe humbja e peshës mund të ndryshojnë mënyrën e funksionimit të trurit, gjë që mund të përjetësojë sjelljet kufizuese të ngrënies dhe ta bëjë të vështirë rikthimin në zakone normale të ngrënies.
Ndryshimet
Nëse është kalimi në një shkollë të re, shtëpi apo punë; një prishje e marrëdhënies; ose vdekja, sëmundja e një të dashuri, ndryshimi mund të sjellë stres emocional dhe të rrisë rrezikun e anoreksisë.
Komplikimet
Anoreksia mund të ketë ndërlikime të shumta. Në periudhën më të rëndë, mund të jetë fatale. Vdekja mund të ndodhë papritmas – edhe kur dikush nuk është nën peshë të rëndë.
Kjo mund të rezultojë nga ritmet jonormale të zemrës (aritmitë) ose një çekuilibër i elektroliteve – minerale si natriumi, kaliumi dhe kalciumi që mbajnë ekuilibrin e lëngjeve në trup.
Komplikime të tjera të anoreksisë përfshijnë:
- Anemia;
- Probleme të zemrës;
- Dobësimi i kockave (osteoporoza), duke rritur rrezikun e frakturave;
- Humbja e muskujve;
- Në femra, mungesa e menstraucioneve;
- Tek meshkujt, testosteroni ulet;
- Probleme gastrointestinale, siç janë kapsllëku, fryrja e barkut ose të përzierat;
- Anomalitë e elektroliteve, të tilla si kalium i ulët në gjak, natrium dhe klorur;
- Problemet me veshkat;
Nëse një person me anoreksi dhe i kequshqyer, mund t’i dëmtohet çdo organ në trup, duke përfshirë trurin, zemrën dhe veshkat. Ky dëm mund të mos jetë plotësisht i kthyeshëm, edhe kur anoreksia është nën kontroll.
Përveç një numri të komplikimeve fizike, njerëzit me anoreksi gjithashtu kanë çrregullime të tjera të shëndetit mendor. Ato mund të përfshijnë:
- Depresioni, ankthi dhe çrregullime të tjera të humorit;
- Çrregullimet e personalitetit;
- Çrregullime obsesive-kompulsive;
- Keqpërdorimi i alkoolit dhe substancave;
- Vetë-dëmtimi, mendimet vetëvrasëse ose përpjekjet për vetëvrasje;
5. Parandalimi
Nuk ka asnjë mënyrë të garantuar për të parandaluar anoreksinë nervore.
Mjekët e kujdesit parësor (pediatër, mjekë të familjes) mund të identifikojnë treguesit e hershëm të anoreksisë dhe për të parandaluar zhvillimin e sëmundjes së plotë.
Për shembull, ata mund të bëjnë pyetje në lidhje me zakonet e të ngrënit dhe kënaqësinë me pamjen gjatë takimeve mjekësore rutinë.
Nëse vini re se një anëtar i familjes ose shoku i juaj ka vetëvlerësim të ulët, zakone ekstreme diete dhe shpreh pakënaqësi me pamjen, konsideroni të flisni me të për këto çështje.
Megjithëse mund të mos jeni në gjendje të parandaloni zhvillimin e një çrregullimi të ngrënies, mund të flisni për sjellje më të shëndetshme ose mundësi gjeni mundësi trajtimi.
Një nga pengesat më të mëdha në trajtimin e anoreksisë nervore është të kuptosh se ke nevojë për ndihmë. Shumë me anoreksi nervore nuk besojnë se kanë ndonjë problem. Kjo mund ta bëjë të vështirë trajtimin.
Qëllimi kryesor i trajtimit është të riktheni trupin tuaj në një peshë normale dhe të vendosni zakone normale të të ngrënit.
Një dietolog, sëbshku me një psikolog do t’ju ndihmojë të mësoni se si të ushqeheni siç duhet dhe si të zgjidhni problemet emocionale. Mund të rekomandohet gjithashtu që familja të marrë pjesë në terapi me ju. Për shumë njerëz, anoreksia nervore është një sfidë gjatë gjithë jetës.
Më poshtë janë të rënditura disa forma të trajtimit të anoreksisë:
Terapia
Ju dhe familja juaj duhet të punoni shumë për të kapërcyer anoreksinë nervore. Terapitë individuale, familjare dhe grupore shpesh janë pjesë integrale e trajtimit.
Terapia individuale
Një formë e terapisë e quajtur terapi njohëse e sjelljes shpesh përdoret për të trajtuar anoreksinë nervore. CBT ndihmon në ndryshimin e mendimeve dhe sjelljeve jo të shëndetshme.
Qëllimi është të ju ndihmojë të mësoni të përballeni me emocione të forta dhe të ndërtoni vetëvlerësim të shëndetshëm
Terapia familjare
Terapia familjare bën që anëtarët e familjes të përfshihen në mbajtjen e duhur për ushqimin dhe stilin e jetës tuaj të shëndetshme.
Terapia familjare ndihmon gjithashtu në zgjidhjen e konflikteve brenda familjes. Mund të ndihmojë në krijimin e mbështetjes për anëtarët e familjes që mësojnë të përballen me anoreksinë nervore.
Terapia në grup
Terapia në grup lejon që njerëzit me anoreksi nervore të ndërveprojnë me të tjerët që kanë të njëjtin çrregullim. Për ta shmangur atë, është e rëndësishme që të merrni pjesë në terapi në grupi që drejtohet nga një profesionist i kualifikuar mjekësor.
Ilaçe
Ndërsa ende nuk ka ilaçe që janë provuar për të trajtuar anoreksinë nervore, ilaqet kundër depresionit mund të përshkruhen për t’u marrë me ankthin dhe depresionin e zakonshëm në ata me anoreksi.
Këto mund t’i bëjnë të ndihen më mirë. Por ilaçet kundër depresionit nuk e zvogëlojnë dëshirën për të humbur peshë.
Shtrimi në spital
Në varësi të ashpërsisë së humbjes së peshës, mjeku mund të dëshirojë t’ju mbajë në spital për disa ditë për të trajtuar efektet e anoreksisë tuaj nervore. Ju mund të vendoseni në një tub ushqyes dhe lëngje intravenoze nëse pesha juaj është shumë e ulët ose nëse jeni të dehidratuar.
Nëse vazhdoni të refuzoni të hani ose të shfaqni çështje psikiatrike, mund të referoheni për trajtim intensiv.
Konkluzion
Anoreksia është një çrregullim i të ngrënit që karakterizohet nga humbja e peshës si pasojë e një imazhi të shtrembëruar për trupin. Njerëzit me anoreksi zakonisht kufizojnë numrin e kalorive dhe llojet e ushqimit që hanë.
Disa njerëz me çrregullim gjithashtu ushtrohen shumë fizikisht në mënyrë që të humbin peshë, ose pastrojnë ushqimin përmes të vjellave dhe laksativëve.
Anoreksia mund të prekë njerëz të të gjitha moshave, gjinive dhe racave. Ajo që duhet të konsiderojmë është ndihma që duhet t’u jepet personave anoreksikë. Psikoterapia me teknikat e saj terapeutike më të reja mundëson trajtim efektiv.
