Depresioni sezonal – Simptomat, shkaqet dhe rreziqet

Depresioni sezonal ose çrregullimi afektiv sezonal (SAD) është një lloj depresioni që vjen nga ndryshimi i stinëve.

Në këtë artikull mund të lexoni për:

1. Simptomat e depresionit sezonal
2. Shkaqet e depresionit sezonal
3. Kush ka rrezik më të lartë për depresion sezonal? 
4. Çfarë ndodh nëse nuk trajtohet depresioni sezonal?
5. Kur të kërkoni ndihmë për depresionin sezonal?

1. Simptomat e depresionit sezonal

Në përgjithësi simptomat e depresionit sezonal shfaqen në fund të vjeshtës ose në fillim të dimrit dhe largohen gjatë ditëve me diell të pranverës dhe verës. 

Më rrallë, por ndodh dhe e kundërta që njerëzit të fillojnë në pranverë ose verë të shfaqin depresion sezonal. Në secilin rast, simptomat mund të fillojnë të lehta dhe të bëhen më të rënda ndërsa sezoni përparon.

Simptomat e depresionit sezonal mund të përfshijnë:

• Ndiheni në depresion shumicën e ditës, pothuajse çdo ditë;
• Ju humb interesi për aktivitetet që dikur ju pëlqenin;
• Ndiheni pa energji;
• Pagjumësi;
• Përjetoni ndryshime në oreksin;
• Ndiheni të plogësht ose të shqetësuar;
• Keni vështirësi në përqendrim;
• Ndiheni i pashpresë, i pavlefshëm ose fajtor;
• Filloni me mendime të shpeshta për vdekje ose vetëvrasje;

Depresioni sezonal në vjeshtë dhe dimër 

Simptomat specifike për depresionin sezonal në dimër, i quajtur depresioni dimëror, janë:

• Duke fjetur më tepër se zakonisht;
• Ndryshimet e oreksit, shtohet dëshira për ushqime të pasura me karbohidrate
• Shtim në peshë;
• Lodhje ose energji të ulët;

Depresioni sezonal në pranverë dhe verë 

Simptomat specifike për depresionin sezonal në fillimin e verës, i quajtur depresioni veror, janë:

• Probleme me gjumin (pagjumësi);
• Oreks i dobët;
• Humbje peshe;
• Agjitacion ose ankth;

Ndryshimet sezonale dhe çrregullimi bipolar

Në disa njerëz me çrregullim bipolar, pranvera dhe vera mund të sjellin simptoma të manisë ose një formë më intensive të manisë (hipomania), dhe vjeshta dhe dimri mund të jenë një kohë depresioni.

2. Shkaqet e depresionit sezonal

Mendohet se faktorët që mund të sjellin depresion sezonal tek njeriu janë:

Ndryshimi biologjik i orës

Kur dikush ka më pak ekspozim ndaj dritës së diellit, ora e tij biologjike ndryshon. Kjo orë e brendshme rregullon humorin, gjumin dhe hormonet. Kur ndryshon, njerëzit mund të kenë vështirësi në rregullimin e humorit të tyre.

Mosbalancimi kimik i trurit

Kimikatet e trurit të quajtur neurotransmetues dërgojnë sinjale midis nervave. Këto kimikate përfshijnë serotoninën, e cila kontribuon në ndjenjat e lumturisë. 

Njerëzit në rrezik depresioni sezonal mund të kenë më pak aktivitet të serotoninës. Meqenëse rrezet e diellit ndihmojnë në rregullimin e serotoninës, mungesa e diellit gjatë dimrit mund ta përkeqësojë situatën.

Nivelet e serotoninës mund të bien më tej, duke çuar në ndryshime të humorit.

Deficiti i vitaminës D

Serotonina gjithashtu nxitet nga vitamina D. Meqenëse rrezet e diellit na ndihmojnë të prodhojmë vitaminë D, më pak diell në dimër mund të çojë në mungesë të vitaminës D. 

Ky ndryshim mund të ndikojë në serotoninën dhe disponimin.

Rritja e melatoninës

Melatonina është një kimikat që ndikon në modelet e gjumit. Mungesa e dritës së diellit mund të stimulojë një mbiprodhim të melatoninës tek disa njerëz. Ata mund të ndihen të plogësht dhe të përgjumur gjatë dimrit.

Mendimet negative

Njerëzit me SAD shpesh kanë stres, ankth dhe mendime negative për dimrin. Studiuesit nuk janë të sigurt nëse këto mendime negative janë shkak apo efekt i depresionit sezonal.

3. Kush ka rrezik më të lartë për depresion sezonal? 

Historia familjare

Njerëzit që mund të vuajnë nga depresioni sezonal mund të kenë më shumë gjasa të kenë të afërm gjaku me këtë lloj çregullimi ose një formë tjetër depresioni.

Duke pasur depresion madhor ose çrregullim bipolar

Simptomat e depresionit mund të përkeqësohen më shumë nga ndryshimet e stinëve, nëse keni dhe një diagnozë të depresionit madhor ose çrregullimit bipolar..

Të jetosh larg ekuatorit

Depresioni sezonal është më i zakonshëm në mesin e njerëzve që jetojnë në veri ose në jug të ekuatorit. Kjo mund të jetë për shkak ose të zvogëlimit të dritës së diellit gjatë dimrit ose ditëve më të gjata gjatë muajve të verës.

4. Çfarë ndodh nëse nuk trajtohet depresioni sezonal?

Merrni seriozisht shenjat dhe simptomat e çrregullimit afektiv sezonal. 

Ashtu si me llojet e tjera të depresionit, SAD mund të përkeqësohet dhe të çojë në probleme nëse nuk trajtohet. 

Mostrajtimi mund të përfshijë:

• Tërheqje sociale;
• Probleme në shkollë ose në punë;
• Abuzim me substanca;
• Çrregullime të tjera të shëndetit mendor si ankthi ose çrregullimet e të ngrënit;
• Mendime ose sjellje vetëvrasëse;

5. Kur të kërkoni ndihmë për depresionin sezonal?

Është normale të kesh disa ditë kur ndihesh i mërzitur. 

Por nëse ndiheni të mërzitur për ditë të tëra dhe nuk mund të motivoheni për të bërë aktivitete që normalisht ju pëlqejnë, duhet të bëni një vizitë tek mjeku ose të kërkoni një konsultë me psikolog. 

Kjo është veçanërisht e rëndësishme nëse: 

• Keni probleme ose ndryshime me modelet gjumit;
• Oreksi juaj ka ndryshuar;
• I drejtoheni alkoolit për rehati ose relaksim;
• Ndiheni të pashpresë ose mendoni për vetëvrasje.

Trajtimi mund të ndihmojë në parandalimin e komplikimeve, veçanërisht nëse SAD diagnostikohet dhe trajtohet përpara se simptomat të përkeqësohen.

Konkluzion

Shumë njerëz kalojnë periudha të shkurtra kohore ku ndihen të trishtuar ose jo si vetja e tyre e zakonshme. Ndonjëherë, këto ndryshime të humorit fillojnë dhe mbarojnë kur ndryshojnë stinët. 

Njerëzit mund të fillojnë të ndihen “të rënduar” kur ditët bëhen më të shkurtra në vjeshtë dhe dimër dhe të fillojnë të ndihen më mirë në pranverë, me orë më të gjata të ditës.

Në disa raste, këto ndryshime të humorit janë më serioze dhe mund të ndikojnë në mënyrën se si një person ndihet, mendon dhe trajton aktivitetet e përditshme. 

Nëse keni vënë re ndryshime të rëndësishme në disponimin dhe sjelljen tuaj sa herë që ndryshojnë stinët, mund të vuani nga depresioni sezonal, një lloj depresioni.

Në shumicën e rasteve, simptomat fillojnë në fund të vjeshtës ose në fillim të dimrit dhe largohen gjatë pranverës dhe verës; kjo njihet si SAD i modelit dimëror ose depresioni dimëror. 

Disa njerëz mund të përjetojnë episode depresive gjatë muajve të pranverës dhe verës. Ky quhet SAD i modelit veror ose depresioni veror dhe është më pak i zakonshëm.

Trajtimi për depresionin sezonal mund të përfshijë terapi me dritë (fototerapi), medikamente dhe psikoterapi.

Trajtimi është i nevojshëm për të përmirësuar gjendjen dhe për të mos riskuar thellim të shqetësimit.