Çrregullimi bipolar - Diagnoza, simptomat, trajtimi

Çrregullimi bipolar është një gjendje e shëndetit mendor ku ndryshimet e humorit janë të pazakonta dhe ekstreme.

Në këtë artikull do të trajtohen nënçështjet:

Çfarë është çrregullimi bipolar?
Çfarë e shkakton çrregullimin bipolar?
Si dhe kur diagnostikohet çrregullimi bipolar?
Cilat janë simptomat e çrregullimit bipolar?
Si trajtohet çrregullimi bipolar?

1. Çfarë është çrregullimi bipolar?

Çrregullimi bipolar është një formë e çrregullimit të humorit, e shoqëruar nga episodet maniake ose hipomanike e karakterizuar nga:

Zhvendosje të pazakontë të humorit;
Ndryshim të niveleve të energjisë;
Ndryshime të aktivitetit;
Ulje të përqendrimit dhe aftësisë për të kryer detyra të përditshme.

Episodet maniake dhe hipomanike janë periudha të dallueshme të humorit të ngritur dhe niveleve të rritura të energjisë që janë karakteristike për çrregullimin bipolar. Këtu është një shpjegim i secilit:

Episodi maniak:

Gjatë një episodi maniak, individët përjetojnë një humor intensiv dhe të vazhdueshëm të ngritur që zgjat të paktën një javë.

Karakteristikat kryesore të një episodi maniak përfshijnë:

Rritja e niveleve të energjisë dhe aktivitetit: Njerëzit mund të ndihen tepër energjikë dhe të përfshihen në aktivitete të shumta njëkohësisht.
Humor i ngritur ose nervoz: Individët mund të shfaqin një humor anormalisht të lartë ose euforik, shpesh të shoqëruar me ndjenja madhështie ose vetëvlerësim të fryrë. Në disa raste, nervozizmi dhe agjitacioni mund të jenë më mbizotërues.
Mendimet e shpejta dhe të folurit e shpejtë: Mendimet mund të nxitojnë, duke e bërë të vështirë përqendrimin. Fjalimi mund të bëhet i shpejtë dhe i vështirë për t’u ndërprerë.
Zvogëlimi i nevojës për gjumë: Njerëzit mund të ndihen të pushuar pas shumë pak gjumë ose të mbeten pa gjumë krejtësisht për periudha të gjata pa u ndjerë të lodhur.
Impulsiviteti dhe sjellja me rrezik të lartë: Individët mund të përfshihen në aktivitete impulsive dhe potencialisht të dëmshme, të tilla si shpenzime të tepërta, sjellje të rrezikshme seksuale ose abuzim me substanca.
Gjykimi i dobët: Vendimmarrja mund të dëmtohet dhe individët mund të kenë besime ose ide joreale.

Episodi hipomanik:

Episodet hipomanike janë të ngjashme me episodet maniake, por më pak të rënda dhe zakonisht zgjasin më pak (të paktën katër ditë rresht).

Karakteristikat kryesore të një episodi hipomanik përfshijnë:

Humor i ngritur dhe energji e shtuar: Individët përjetojnë një periudhë të dukshme dhe të qëndrueshme të humorit të ngritur dhe niveleve të rritura të aktivitetit.
Rritja e produktivitetit dhe kreativitetit: Njerëzit mund të ndihen më produktivë, kreativë dhe të orientuar drejt qëllimeve gjatë kësaj periudhe.
Nevoja e reduktuar për gjumë: Ashtu si në një episod maniak, individët mund të kërkojnë më pak gjumë pa përjetuar lodhje.
Rritja e shoqërueshmërisë dhe bisedës: Individët mund të bëhen më llafazan, të shoqërueshëm dhe të shfaqin një sjellje ekstroverte.
Prania e mundshme e disa sjelljeve të marrjes së rrezikut: Megjithëse episodet hipomanike mund të përfshijnë rritjen e besimit dhe impulsivitetit, sjellja e rrezikshme është përgjithësisht më pak ekstreme në krahasim me episodet maniake.

Është e rëndësishme të theksohet se ndërsa të dyja episodet maniake dhe hipomanike karakterizohen nga humor i ngritur dhe energji e shtuar, episodet maniake janë më të rënda dhe përçarëse, shpesh kërkojnë shtrimin në spital. Ndërsa episodet hipomanike janë më pak të rënda dhe mund të mos shkaktojnë dëmtime të rëndësishme në funksionimin e përditshëm.

Të dy llojet e episodeve zakonisht pasohen nga episode depresive, duke çuar në diagnozën e çrregullimit bipolar.

Ekzistojnë tre lloje të çrregullimit bipolar:

Çrregullimi bipolar I

Ky lloj përfshin përjetimin e episodeve maniake që mund të zgjasin të paktën një javë. Disa individë mund të përjetojnë edhe episode depresive.

Çrregullimi bipolar II

Ky lloj përfshin episode të përsëritura të depresionit të madh dhe hipomanisë (një formë më e butë e manisë), por jo episode maniake të plota.

Çrregullimi ciklotimik

Ky lloj përfshin përjetimin e periudhave të shumta të simptomave hipomanike dhe simptomave depresive gjatë një periudhe prej të paktën dy vjetësh, por simptomat janë më pak të rënda në krahasim me episodet e plota.

Ndonjëherë një person mund të përjetojë simptoma të çrregullimit bipolar që nuk përputhen me tre kategoritë e listuara më sipër. Kjo referohet si “çrregullime të tjera bipolare të specifikuara dhe të paspecifikuara dhe të lidhura me to”.

2. Çfarë e shkakton çrregullimin bipolar?

Nuk ka një arsye të vetme ose të qartë që dikush mund të bëhet hipomanik ose maniak. Duket se është një kombinim i faktorëve afatgjatë dhe afatshkurtër, të cilët ndryshojnë nga personi në person.

Shkaqet e mundshme të hipomanisë ose manisë përfshijnë:

Nivele të larta të stresit;
Ndryshimet në rutinat e gjumit ose mungesa e gjumit;
Përdorimi i ilaçeve rekreative ose alkool;
Ndryshime sezonale – për shembull, disa njerëz kanë më shumë të ngjarë të përjetojnë hipomani dhe mani në pranverë;
Një ndryshim i rëndësishëm në jetën tuaj – ndryshimi i shtëpisë ose divorci, lindja e fëmijës etj.
Humbje;
Trauma dhe dhuna, abuzim;
Kushte të vështira të jetës – për shembull, probleme me paratë, strehimin ose vetminë;
Si efekt anësor i një sëmundje fizike ose gjendje neurologjike;
Histori familjare – nëse keni një anëtar të familjes që përjeton gjendje bipolare, ka më shumë të ngjarë të përjetoni mani ose hipomani;

3. Si dhe kur diagnostikohet çrregullimi bipolar?

Mjekët psikiatër zakonisht diagnostikojnë çrregullimin bipolar bazuar në simptomat e një personi (kriteret e DSM-5), historinë e jetës, përvojat dhe në disa raste, historinë familjare.

Çrregullimi bipolar zakonisht shfaqet midis moshës 15 dhe 24 vjeç dhe vazhdon gjatë gjithë jetës.
Është e rrallë që mania të diagnostikohet tek fëmijët e vegjël ose tek të rriturit mbi moshën 65 vjeç.
Çrregullimi bipolar gjithashtu mund të shfaqet së pari gjatë shtatzënisë së një gruaje ose pas lindjes së fëmijës.

4. Cilat janë simptomat e çrregullimit bipolar?

Simptomat e çrregullimit bipolar janë të njëjta me ato të çrregullimin e madh depresiv dhe përfshijnë:

Ulje të oreksit dhe / ose humbje peshe, ose shtim në peshë;
Vështirësi në përqendrimin, mbajtjen mend dhe marrjen e vendimeve;
Lodhjen, rënien e energjisë;
Ndjenjat e fajit, pavlefshmërisë, pafuqisë;
Ndjenjat e shpresës, pesimizmit;
Pagjumësia, zgjimi në mëngjes herët ose gjumi i tepërt;
Humbja e interesit ose kënaqësisë në hobi dhe aktivitete që dikur shijoheshin, përfshirë seksin;
Simptoma të vazhdueshme fizike që nuk i përgjigjen trajtimit, të tilla si dhimbje koke;
Çrregullime të tretjes;
Dhimbje kronike;
Humor vazhdimisht i trishtuar, i shqetësuar ose “i zbrazët”;
Qetësi, nervozizëm;
Mendime për vdekje ose vetëvrasje, përpjekje për vetëvrasje;

Ndryshimi mes epsiodeve maniake dhe depresive

Megjithatë, për lehtësi kemi paraqitur më poshtë ndryshimin e simptomave mes episodeve maniake dhe depresive:

Njerëzit që kanë një episod maniak mund të:	Njerëzit që kanë një episod depresiv mund të:
Ndihen shumë “lart”, të ngazëllyer, ose nervoz dhe të ndjeshëm	Ndihen shumë të trishtuar, “poshtë”, bosh, të shqetësuar ose të pashpresë
Ndihen “të lëvizin papushim” ose “të çuditshëm”	Ndihen të ngadalësuar ose të shqetësuar
Kenë një nevojë të zvogëluar për gjumë	Kenë probleme për rënë në gjumë, zgjohuni shumë herët ose flejnë shumë
Kanë humbje të oreksit	Përjetojnë rritje të oreksit dhe shtim në peshë
Flasin shumë shpejt për shumë gjëra të ndryshme	Flasin shumë ngadalë, ndihen sikur nuk kanë asgjë për të thënë, harrojnë shumë
Ndihen sikur mendimet e tyre po garojnë	Kanë probleme me përqendrimin ose marrjen e vendimeve
Mendojnë se ata mund të bëjnë shumë gjëra në të njëjtën kohë	Ndiheni të paaftë për të bërë edhe gjëra të thjeshta
Bëjnë gjëra të rrezikshme që tregojnë gjykim të dobët, të tilla si hanë dhe pinë tepër, shpenzojnë ose japin shumë para ose bëjnë seks të pambrojtur	Kanë pak interes në pothuajse të gjitha aktivitetet, një shtytje seksuale të zvogëluar ose që mungon, ose një paaftësi për të përjetuar kënaqësi (“anhedonia”)
Ndihen sikur janë jashtëzakonisht të rëndësishëm, të talentuar ose të fuqishëm	Ndihen të pashpresë ose të pavlefshëm, mendojnë për vdekjen ose vetëvrasjen

Ndonjëherë njerëzit përjetojnë simptoma maniake dhe depresive. Ky lloj episodi quhet një episod me karakteristika të përziera.

Njerëzit që përjetojnë një episod me karakteristika të përziera mund të ndihen shumë të trishtuar, bosh ose të pashpresë, ndërsa, në të njëjtën kohë, ndihen jashtëzakonisht energjik dhe humor të lartë. Një person mund të ketë çrregullim bipolar edhe nëse simptomat e tyre janë më pak ekstreme.

5. Si trajtohet çrregullimi bipolar?

Trajtimi për çregullimin bipolar mund të ndihmojë shumë njerëz, përfshirë ata me format më të rënda të këtij çrregullimi.

Një plan efektiv i trajtimit zakonisht përfshin një kombinim të ilaçeve dhe psikoterapisë, të quajtur gjithashtu “terapi bisede”.

Çrregullimi bipolar është një sëmundje që mund të na shoqërojë gjatë gjithë jetës. Episodet e manisë dhe depresionit zakonisht kthehen me kalimin e kohës edhe nëse merr trajtim. Trajtimi afatgjatë dhe i vazhdueshëm mund t’i ndihmojë njerëzit të menaxhojnë këto simptoma.

Medikamente

Disa ilaçe mund të ndihmojnë në menaxhimin e simptomave të çrregullimit bipolar. Disa njerëz mund të kenë nevojë të provojnë disa ilaçe të ndryshme, para se të gjejnë ilaçe që funksionojnë më mirë.

Medikamentet që përdoren përgjithësisht për të trajtuar çrregullimin bipolar përfshijnë stabilizues të humorit dhe antipsikotikë të gjeneratës së dytë (“atipike”).

Planet e trajtimit mund të përfshijnë gjithashtu ilaçe që synojnë përmirësimin për gjumin ose ankthin.

Mjekët shpesh përshkruajnë ilaçe antidepresive për të trajtuar episodet depresive në çrregullimin bipolar. Duke kombinuar antidepresantin me një stabilizues të humorit për të parandaluar shkaktimin e një episodi maniak.

Psikoterapi

Psikoterapia, e quajtur gjithashtu “terapi bisede”, mund të jetë një pjesë efektive e planit të trajtimit për njerëzit me çrregullime bipolare.

Psikoterapia është një opsion me një larmi teknikash trajtimi që synojnë të ndihmojnë një person të identifikojë dhe ndryshojë emocionet, mendimet dhe sjelljet shqetësuese.

Mund të sigurojë mbështetje, edukim dhe udhëzim për njerëzit me çrregullime bipolare dhe familjet e tyre.

Trajtimi mund të përfshijë terapi të tilla si terapi njohëse-biheviorale (CBT) dhe psikoedukim, të cilat përdoren për të trajtuar një sërë kushtesh.

Përcaktimi nëse ndërhyrja intensive psikoterapeutike në fazat më të hershme të çrregullimit bipolar mund të parandalojë ose kufizojë fillimin e tij të plotë, është një fushë e rëndësishme e kërkimit në vazhdim.

Përtej trajtimit: Gjërat që mund të bëni

Ushtrim i rregullt: Ushtrime të rregullta aerobike, të tilla si vrapim i shpejtë, ecje e shpejtë, not ose biçikletë. Ndihmon në depresion dhe ankth, nxit gjumë më të mirë dhe është i shëndetshëm për zemrën dhe trurin tuaj.

Konkluzion

Njerëzit me çrregullime bipolare përjetojnë:

Episode me emocione jashtëzakonisht të forta;
Ndryshime në zakonet e gjumit;
Nivelet e aktivitetit;
Sjellje jo karakteristike;

Këto periudha të veçanta quhen “episode humori“. Episodet e humorit janë shumë të ndryshme nga gjendjet shpirtërore dhe sjelljet që janë tipike për shumicën e njerëzve.

Gjatë një episodi, simptomat zgjasin çdo ditë në pjesën më të madhe të ditës. Episodet mund të zgjasin edhe për periudha më të gjata, të tilla si disa ditë ose javë.

Edhe pse simptomat mund të ndryshojnë me kalimin e kohës, çrregullimi bipolar zakonisht kërkon trajtim gjatë gjithë jetës.

Pacientët me mani të rëndë zakonisht kërkojnë shtrimin në spital për t’i ruajtur ata nga sjelljet e rrezikshme. Ata që janë në depresion të rëndë gjithashtu mund të kenë nevojë për shtrim në spital për t’i mbajtur ata të mos veprojnë sipas mendimeve vetëvrasëse ose simptomave psikotike.

Ndjekja e një plani të përshkruar të trajtimit mund të ndihmojë njerëzit të menaxhojnë simptomat e tyre dhe të përmirësojnë cilësinë e jetës së tyre. Çrregullimi bipolar ka një shkallë të lartë të përsëritjes nëse nuk trajtohet.