Cilat janë vlerat dhe pse janë të rëndësishme?

Vlerat na motivojnë, na japin drejtim dhe janë thelbësore për shëndetin tonë mendor. Ja se si të përcaktoni dhe të jetoni në bazë të vlerave tuaja.

Lexoni më shumë për:

1. Çfarë janë vlerat?
2. Cilat janë vlerat?
3. Pse është e rëndësishme të kesh vlera?
4. Përcaktimi i vlerave dhe shembuj
5. Terapia e pranimit dhe impenjimit

1. Çfarë janë vlerat?

Çfarë është e rëndësishme për ju? 

Është një pyetje e thjeshtë, por me thellësi për të kuptuar mënyrën se si e jetoni jetën tuaj. Është një pyetje që prek thelbin e vlerave tuaja: gjëra që ju motivojnë dhe udhëheqin vendimet tuaja. 

21 Tetori është Dita Botërore e Vlerave – një fushatë vjetore për të rritur ndërgjegjësimin dhe praktikimin e vlerave në mbarë botën. Pra, tani është një kohë e mirë për të ndaluar dhe menduar për këto pyetje. 

Ato janë gjithashtu pyetje që janë thelbësore për Terapinë e Pranimit dhe Impenjimit (ACT) – një qasje terapeutike që fokusohet në identifikimin e vlerave tuaja për të përmirësuar shëndetin mendor.

2. Cilat janë vlerat?

Vlerat shpesh merren për të nënkuptuar ide morale, qëndrime ndaj botës, norma dhe sjellje që konsiderohen ‘të mira’ në një grup, komunitet ose organizatë të caktuar. Ata zakonisht janë  emra abstraktë, si ‘autenticiteti’ ose ‘respekti’. 

Ato gjithashtu mund të jenë thjesht interesa, aktivitete, preferenca dhe prirje të vlerësuara.

Është e dobishme të mendoni për vlerat si gjërat që janë më të rëndësishme për ju. Janë gjërat që na motivojnë dhe udhëheqin vendimet tona. 

Ne mund të kemi shumë vlera të ndryshme në fusha të ndryshme të jetës sonë – për shembull si individë dhe anëtarë të familjeve, grupeve dhe komuniteteve. Këto gjithashtu mund të mbivendosen – dhe ato mund të ndryshojnë me kalimin e kohës.

Disa shembuj vlerash janë:

• Personale. Vlerat individuale mund të përfshijnë ndjeshmërinë, ndershmërinë, mirësinë ose bujarinë.
• Marrëdhëniet. Vlerat ndërpersonale mund të përfshijnë besimin, miqësinë, besnikërinë ose intimitet.
• Puna. Vlerat në jetën tuaj të punës mund të përfshijnë profesionalizmin, udhëheqjen ose punën në grup.
• Shoqëria. Vlerat që lidhen me shoqërinë e gjerë mund të përfshijnë mjedisin, drejtësinë sociale ose bamirësinë.

3. Pse është e rëndësishme të kesh vlera?

Nëse nuk keni një ëndërr, si do ta realizoni atë?

Vlerat na ndihmojnë të krijojmë të ardhmen që duam – sepse të dish se çfarë dëshiron nga jeta është hapi i parë për ta marrë atë.

Por vlerat bëjnë shumë më tepër. 

Ato ndihmojnë në rritjen dhe zhvillimin si njerëz. Ata na motivojnë, na japin një arsye për t’u ngritur në mëngjes dhe i japin kuptim jetës sonë. Vlerat na ndihmojnë të jetojmë me drejtim dhe qëllim – si një busull udhëzuese. 

Çfarëdo që po ndodh në jetën tonë, vlerat tona mund të na tregojnë një rrugë përpara dhe të na ndihmojnë të bëjmë zgjedhje më të mira.

• Vlerat janë gjithashtu të lidhura ngushtë me ndjenjën tonë të vetvetes.
• Ato janë thelbësore për shëndetin tonë mendor. 
• Ato krijojnë ndjenja lumturie, kënaqësie dhe përmbushjeje dhe na ndihmojnë të zhvillojmë modele të shëndetshme sjelljeje. 
• Ata gjithashtu na lidhin me njerëz të tjerë – qofshin individë, grupe apo komunitete – dhe na ndihmojnë të zhvillojmë marrëdhënie domethënëse me ta.

Të jetuarit në përputhje me vlerat tona ka një ndikim të drejtpërdrejtë në mënyrën se si ndihemi për veten tonë. Kur jemi në linjë me vlerat tona, priremi të jemi më të lumtur, më të sigurt dhe më të përmbushur. 

Hulumtimet tregojnë se vetëm të menduarit për vlerat tona i mban nivelet tona të ulëta të stresit dhe na ndihmon të ndihemi më të kënaqur.

Por kur ka një mospërputhje, ne priremi të jemi më pak të lumtur dhe më të stresuar. 

Për shembull, a keni qenë ndonjëherë në një situatë ku dikush ka thënë ose ka bërë diçka me të cilën nuk jeni plotësisht dakord, por nuk keni folur – dhe më pas jeni ndjerë keq? 

Kur sjellja juaj nuk përputhet me vlerat tuaja, mund të përjetoni një rënie të vetëvlerësimit, vështirësi në marrjen e vendimeve, ankth, stres ose depresion.

4. Përcaktimi i vlerave dhe shembuj

Vlerat janë tepër të fuqishme. Pra, nëse nuk keni ende qartësi se cilat janë vlerat tuaja, tani është një moment i mirë për të menduar për to. 

Hapi i parë: përcaktoni vlerat tuaja

Përcaktimi i vlerave tuaja është një hap i parë i rëndësishëm në terapinë ACT dhe në lëvizjen drejt të jetuarit të jetës tuaj më të mirë. 

Pra, si e bëni këtë?

Filloni duke reflektuar mbi atë që është me të vërtetë e rëndësishme për ju, në fusha të ndryshme të jetës suaj, të tilla si marrëdhëniet, karriera dhe koha e lirë. 

Listat e vlerave mund të jenë mjaft të gjata – por janë një pikënisje e dobishme për të gjeneruar ide dhe për të parë se cilat rezonojnë me ju. 

Ose thjesht krijoni listën tuaj, bazuar në atë që është e rëndësishme për ju në jetë, qëllimet tuaja ose atë që ju pëlqen të bëni. Reflektoni se cilat janë më të rëndësishmet për ju dhe zgjidhni pesëshen tuaj më të mirë. Më pas përcaktoni se çfarë do të thotë për ju secila vlerë në një ose dy fjali. 

Këtu janë vetëm disa shembuj:

• Ndershmëria. Unë besoj në të qenit i sinqertë dhe i vërtetë kudo që të jetë e mundur, dhe mendoj se është e rëndësishme të them atë që mendoj në të vërtetë.
• Mirësia. Është e rëndësishme për mua të jem i sjellshëm, i dhembshur dhe i vëmendshëm. Unë jam bujar me kohën dhe burimet e mia për miqtë, familjen dhe organizatat bamirëse dhe më pëlqen të ndihmoj njerëzit e tjerë.
• Vetëbesimi. Unë me respekt mbroj të drejtat e mia dhe komunikoj nevojat e mia.
• Miqësia. E vlerësoj të qenit një mik i mirë dhe kohën e kaluar me shokët.
• Respekt. Është e rëndësishme për mua të jem i respektueshëm ndaj vetes dhe të tjerëve, dhe të jem i sjellshëm dhe i vëmendshëm.
• Vetë-zhvillimi. Më pëlqen të vazhdoj të mësoj, të zhvilloj, të rritem dhe të përmirësohem në njohuritë, aftësitë ose përvojën time të jetës.

Hapi i dytë: Ndërmerrni ‘veprim të përkushtuar’ bazuar në vlerat tuaja edhe përballë pengesave

Kjo do t’ju ndihmojë të zhvilloni modele sjelljeje që do t’ju afrojnë më shumë me vendin ku dëshironi të jeni në jetë. Dhe do të përjetoni gjithashtu përfitimet e shëndetit mendor të të jetuarit të vlerave tuaja.

5. Terapia e pranimit dhe impenjimit

Terapia e pranimit dhe impenjimit (ACT) është një qasje terapeutike e bazuar në vlera.

Kjo ju ndihmon t’i vini në veprim të gjitha këto dhe të jetoni jetën tuaj më të mirë, duke pranuar dhimbjen që shoqërohet në mënyrë të pashmangshme. 

ACT është treguar të jetë efektive për një sërë vështirësish, duke përfshirë ankthin, depresionin dhe madje edhe dhimbjet kronike. Kjo ju ndihmon të mësoni të pranoni atë që është jashtë kontrollit tuaj.

Tre parimet e ACT janë:

• Pranoni atë që është përtej kontrollit tuaj personal dhe jetoni në momentin e tanishëm.
• Zgjidhni sjelljet e vlerësuara me kujdes, në vend që të lejoni përgjigje automatike.
• Merrni masa, në vend që të ngecni në përvoja të dhimbshme.

Në ACT, një psikolog punon me ju për të sqaruar dhe përcaktuar vlerat tuaja. Do të eksploroni detajet kryesore të jetës suaj dhe do t’ju ndihmojë të sqaroni se çfarë është vërtet kuptimplotë për ju. 

Më pas ata e përdorin atë njohuri për t’ju udhëhequr, frymëzuar dhe motivuar për të ndryshuar jetën tuaj për mirë.

Psikologu do t’ju inkurajojë të ndërmerrni veprime bazuar në vlerat tuaja, për të krijuar një kuptimplote. Ata gjithashtu do t’ju ndihmojnë të qëndroni të përqendruar në zhvillimin e qëndrueshmërisë.

ACT ju ndihmon të përqendroheni në zhvillimin e një jete që ia vlen të jetohet – dhe qartësimi i vlerave tuaja është pika fillestare për këtë.

Pra, merrni pak kohë për të reflektuar mbi vlerat tuaja sot dhe për atë që vërtet ka rëndësi për ju në jetë. Pastaj dilni dhe veproni sipas tyre.

Konkluzion

Vlerat janë besime dhe parime të mbajtura thellë që udhëheqin zgjedhjet, sjelljet dhe vendimet e një individi në jetë. Ato përfaqësojnë atë që është më e rëndësishme dhe kuptimplotë për një person dhe shpesh shërbejnë si një busull. 

Vlerat ndikojnë në mënyrën se si njerëzit i japin përparësi qëllimeve të tyre. Ato mund të ndryshojnë shumë nga një person në tjetrin dhe formohen nga një kombinim faktorësh, duke përfshirë edukimin, kulturën, përvojat personale dhe reflektimin individual.

Vlerat mund të evoluojnë dhe ndryshojnë me kalimin e kohës kur individët rriten dhe fitojnë përvoja të reja. 

Ato luajnë një rol të rëndësishëm në formimin e identitetit të një personi, duke ndikuar në zgjedhjet e karrierës dhe në përcaktimin e natyrës së marrëdhënieve personale. 

Kuptimi i vlerave të dikujt mund të jetë i dobishëm në marrjen e vendimeve që përputhen me bindjet e dikujt dhe çojnë në një jetë më përmbushëse dhe të drejtuar nga qëllimi.

Gjithashtu ato janë të dobishme për shëndetin mendor. Sa me afër vlerave tona të jemi aq më të qetë emocionalisht jemi dhe të prmbushur. Zbulimi i vlerave aplikohet shpesh në terapi.